Rapor - Makale > Endüstriyel Tasarım > Otomobil iç mekan tasarımı; Ergonomi penceresinden bir bakış:

Türkay Dereli, Serap Ulusam Seçkiner, Alptekin Durmuşoğlu
Endüstri Müh. Bölümü, Gaziantep Üniversitesi
Şubat 2006, Gaziantep

Not: Orijinal olarak TurkCADCAM.net Dergisi 2. Sayısı için hazırlanmış bu makale,
ilk kez Mart 2007'de TurkCADCAM.net Portalı'ndan yayınlanmaya başlamıştır.

ÖZET

Otomobil satın alma sürecinde müşterilerin tercihlerinde etkili olan tasarım özelliklerinin büyük bir bölümü ergonomi bilimi ile ilgili olup, ergonomik faktörler araç içerisinde yolculuk yapan sürücü ve yolcuların güvenliğinin ve konforunun sağlanması açısından kritik öneme sahiptir. Bu makalede, otomobil iç kabin tasarımını etkileyen ergonomik prensipler tartışılmaktadır.

GİRİŞ

Varoluşundan bu yana, insanoğlu daima yaşamını devam ettirmenin, bir adım daha ileriye giderek yaşamını kolaylaştırmanın yollarını aramıştır. Bu arayış sonucunda, önce tekerleği bulmuş, pek sonra bu tekerleğin üzerine kendini taşıyacak taşıtı yapmayı da akıl etmiştir. Geçmişte yayınlanan bir reklam filminde belirtildiği gibi; bir toplu iğnenin varoluş nedeni ile bir otomobilin varoluş nedeni aynıdır: insan yaşamını kolaylaştırmak ve insana hizmet etmek. Burada en baskın anahtar kelime: 'kolaylaştırmak'  şeklinde ortaya çıkmaktadır. Bununla birlikte; insan yaşamını kolaylaştırması için üretilen bir çok ürün, araç, gereç ya da makina, onu kullanacak olanın insan olduğu düşünülmeden tasarlandığı için bırakın asıl amacına ulaşmasını, bazen insan yaşamını zorlaştırabilmektedir. Daha da ileri gidecek olursak, çeşitli kazalara, yaralanmalara ve ölümlere neden olmaktadır. İşte, tam da bu noktada ergonomi biliminin tartışılması gerekir.

Ergonomi; insanların anatomik özelliklerini, antropometrik karakteristiklerini, fizyolojik kapasite ve toleranslarını göz önünde tutarak, endüstriyel iş ortamındaki tüm faktörlerin etkisi ile oluşabilecek, organik ve psikososyal stresler karşısında, sistem verimliliği ve insan-makine-çevre uyumunun temel yasalarını ortaya koymaya çalışan, çok disiplinli bir araştırma geliştirme alanıdır [1].  Ergonomi biliminin temelleri tüm tasarımcılar ve üreticiler tarafından uygulanmalıdır. Ürünler insan içindir, dolayısıyla insan faktörü düşünülmeden tasarlanan ve üretilen bir ürün (makine, araç/gereç vb) hedeflediği ticari başarıya nasıl ulaşacaktır? Hedeflenen ticari başarıya ulaşabilmek için üreticilerin; müşterinin tercih ettiği, güvenli, kullanımı kolay ve katma değeri yüksek ürünleri piyasaya sürmesi gerekir [2]. Alıcı tarafından tercih edilmeyecek bir ürünün, tasarlanmasına da, üretilmesine de gerek yoktur aslında. Farklı ürün yelpazesinden tercih yapan bir alıcının, tercihini yaparken göz önünde bulundurduğu faktörler nelerdir? Bu sorunun cevabını bulması gerekenler elbette ki üreticilerdir. Ürünlerini bu cevap doğrultusunda üretebilen üreticilerin başarıyı yakacakları muhakkaktır. Otomobil müşterilerinin satın alma aşamasında araçlarda aradığı özellikler aşağıdaki tabloda (Tablo 1) gruplandırarak verilmiştir [2]:

Tablo 1. Otomobil müşterilerinin satın alma aşamasında araçlarda aradığı özellikler

Müşterilerin otomobil satın alırken dikkat ettikleri özelliklerin büyük bir kısmı ergonomi bilimini doğrudan ya da dolaylı olarak ilgilendirmektedir. Bu makalede, daha ziyade iç kabin tasarımını etkileyen ergonomik prensipler üzerinde durulacaktır.

İlk otomobilin icadından bu yana, otomobil üreticileri her zaman en yeniyi, en iyiyi ve en çok özelliğe sahip olanı müşteriye sunma yarışı içinde olmuşlar, bu yarışı bazen abartmış; otomobillere aslında kullanıcının kullanmadığı, ihtiyacın olmadığı, belki de kullanması zor olduğu için kullanılmayan bazı özellikler, beceriler yüklemişlerdir.  Fakat, günümüzün bilinçli tüketicileri için önemli olan ürünün ne kadar özelliğe sahip olduğu değil, bu özelliklerin ne kadarına ihtiyaç duyduğu ve ne kadarını kullanabildiğidir. Ürünler arasındaki kritik fark ta bu noktada ortaya çıkmakta, kullanılabilir ve gerçekten kullanan kişinin ihtiyaçlarına cevap veren özelliklere sahip olan ürün bir adım öne çıkmaktadır. Bu yönüyle; "kullandığınız otomobili ne kadar tanıyorsunuz, barındırdığı özelliklerin ne işe yaradığını biliyor musunuz, bu özelliklerin hangilerini kullanıyor veya kullanabiliyorsunuz?" sorusuna sürücülerin vereceği cevapların dikkatle süzülmesi gerekir.

Her ne kadar, otomobil üreticileri kadar olmasa da, günümüzde otomobil tüketicilerinin de (özellikle bu ifade kullanılmıştır), ergonomi bilimine gösterdiği hassasiyet düzeyinin arttığı ve kullanıcıların giderek bilinçlendiği düşünülmektedir. Günümüz otomobil üreticileri de; "ergonomik prensipleri" giderek daha çok ön plana çıkarmakta, bu prensipleri ciddi bir şekilde uygulamaktadır. Ergonomik tasarım, insan faktörünü toplam tasarım sürecinin merkezine yerleştirir.  Bu süreçte; insanların yapısal (anatomik), boyutsal (antropometrik), beceri, ruhsal ve fizyolojik özellikleri dikkate alınır. Üretilecek ürünler bu özellikler doğrultusunda tasarlanır. Otomobiller için de geçerli olan bu ergonomik tasarım sürecinin tipik evreleri şunlardır [3]:

• kullanıcı özelliklerinin tanımlanması
• temel tasarım parametrelerinin tanımlanması
• tasarım  parametrelerinin insanların biyolojik ve fizyolojik yapıları dikkate alınarak test edilmesi
• testlerde elde edilen bulguların değerlendirilmesi
• değerlendirmeler sonucunda projenin temel parametrelerine son şeklinin verilmesi

Beş adımdan oluşan bu süreç sonucunda insan-makine ilişkileri daha iyi tanımlanmış ve bu tanımlar doğrultusunda araç içerisindeki yolcuların konforu sağlanmış, bu konforla birlikte aracı kullananın insan olduğu mantığıyla sürücü ve yolcuların araç içerisindeki yol boyunca güvenlikleri de sağlanmış olur. Yol güvenliği olarak adlandırabileceğimiz sürücü ve yolcu güvenliği araç-elemanlarının da ergonomik yaklaşımlarla ele alınması ile mümkündür [3]:

• birincil ve ikincil kontrol elemanlarının kolay erişilebilir, basit ve doğal hareketlerle kullanılabilir olması
• sürücü görüş alanının etkinliğinin sağlanması (sürücü koltuğu, cam yüzeyleri, aynalar.)
• kabinin kazalardaki yaralanmaları minimuma indirecek şekilde tasarlanması 
• sürücü koltuğunun sürücüye rahatsızlık vermeyecek şekilde tasarlanması
• araç şasesinin dinamik stresleri yolculara iletme düzeyinin azaltılması
• en uygun kapı tasarımının bulunması vb.

 OTOMOBİL İÇ MEKAN ELEMANLARININ ERGONOMİK TASARIMI

Günümüz otomobilleri ne kadar ileri teknolojiye sahip olurlarsa olsunlar, onları kullanacak olan sürücülerdir, bir başka deyişle otomobiller (eskilerin deyimiyle makinalar) insanlara aittir. İnsan-makine etkileşimlerini inceleyen ergonomi bilimi ve bu bilimin uygulanması gereken kuralları, araç içerisinde yolculuk yapan sürücü ve yolcuların konfor ve güvenliğinin sağlanması açısından kritik öneme sahiptir. Ergonomik olarak tasarlanmamış bir araç kabini, dolayısı ile kabin elemanları, sürücünün konsantrasyonunun bozulmasına ve sürüş kalitesinin azalmasına neden olacaktır. Sürücü, kontrol elemanlarını kullanmak için fazladan bir çaba harcayacak, aynalar ve ön panel üzerinde yer alan göstergelerdeki bilgilerden etkili bir şekilde faydalanamayacaktır. Bütün bunlar, sürücünün yorulmasına, araç içindeki ve dışındaki durumlardan haberdar olamamasına yol açabilecektir. Oluşabilecek her hangi bir problem anında, sürücünün bu problemi çözmesi zorlaşacak ve istenmeyen durumların oluşabilmesi engellenemeyecektir. Tasarımda ergonomik prensiplerin daha ön plana çıkartılabileceği bazı kabin elemanlarını şu şekilde sıralanabilir; sürücü ve yolcu koltukları, emniyet kemerleri, direksiyon simidi, mekanik kontrol elemanları, göstergeler, dikiz aynaları, kontrol düğmeleri.... v.b. gibi.

Sürücü koltuğu otomobil içerisindeki en önemli elemanlardan biridir. Bu elemanın, ergonomik prensipler doğrultusunda tasarlanması sürücünün araç üzerindeki hakimiyetini destekleyecektir. Aksi durumda, sürücünün araç üzerindeki kontrolü zayıflayacaktır. Ergonomik bir sürücü koltuğu, sürücünün aracın ön ve arka tarafını görmesini engellememelidir, araç içerisindeki kontrol elemanlarına ulaşmasını desteklemeli, yapıldığı malzeme ve tasarımı itibariyle sürücüye rahatsızlık vermemelidir. Ayrıca, yapılan bazı araştırmalar sonucunda her topluluğun kendine özgü antropometrik ölçülere sahip olduğu tespit edilmiştir. Ülkemiz insanının vücut ölçüleri Avrupalılarınkinden çok farklı nitelikler gösterir. Türkiye'de boy ortalamasının daha düşük olmasının yanı sıra beden-bacak oranlaması da değişiktir [4]. Araç koltuğu tasarımlarında bu araçları kullanacak olan toplumların vücut ölçülerinin de dikkate alınması ergonomik açıdan faydalı olacaktır [5]. Örneğin Norveç'te tasarlanan ve Japonya'ya ihraç edilmesi düşünülen bir aracın, Japonların antropometrik özellikleri düşünülmeden üretilmesi, çeşitli sorunlara neden olacaktır. Bunun tersi de elbette mümkündür. Türkiye'de kullanılan bazı Japon yapımı minibüsleri düşünecek olursak, küçük iç hacme ve koltuklara sahip olan bu araçların aslında ergonomik olarak ülkemiz insanının vücut ölçülerine pek de uygun olmadığı söylenebilir.

Sürücü koltuğa oturduğunda (özellikle de kilolu kullanıcılar için), oluşacak basıncın dengeli bir şekilde basen ve bacağın dize yakın kısmına dağılması için koltuğun oturak kısmının önü, yumuşak bir eğime sahip olmalıdır. Sürücü koltuğunun, vücutla temasında yaşanacak problemlerin önlenmesi için koltuğun oturak kısmında yeterli derecede kabarıklık olması gerekmektedir. Koltuğun kumaşı da ergonomik açıdan önem taşımaktadır. Aşırı terlemeye neden olmayacak, hava geçirgenliği olan kumaşlar tercih edilmelidir. Koltuğun arka kısmı tasarlanırken insan omurgasının ters "S" şeklinde olduğu göz önünde tutulmalı  ve koltuğun bel bölgesine rastlayan kısmı çıkıntılı, sırt bölgesine rastlayan kısmı ise girintili olmalıdır. Sürücü koltuklarında yol koşullarında olabilecek problemlerden en az etkinin kullanıma yansıması için süspansiyonlu koltuklar tercih edilmelidir. Son dönemde, bir araba üreticisi firma koltuk tasarımında ergonomik faktörleri göz önünde tutarak, kol dayama destekli, minder eğimli, yükseklik ayarlı, diz mesafesi ve sırtlık eğim ayarlı yeni bir sürücü koltuğu tasarlamıştır. Yapılan bir araştırmada, sürücü koltuğu oturağının ülke insanımıza uygun olabilmesi için eninin 42 cm ve derinliğinin 44.3 cm olarak tasarlanması gerektiğini göstermiştir. Sürücü koltuğu arkalığının yüksekliği 65 cm, eni; alt kısmında 42 cm, üst kısmında 45 cm genişlikte olacak şekilde düzenlenmelidir. Koltuğun oturak ve arkalığının, verilen ölçülerin dikiminden itibaren hafifçe yanlara açılarak devam edip, öne doğru 5-6 cm kadar bir çıkıntı yapmalıdır ki; sürücü, koltuğuna oturduğunda vücudunu yanlardan kavramalı, yolculuk sırasında ve virajlarda vücudun yanlara savrulması böylece önlenmelidir [6].

Araçlarda mekanik fonksiyonların (aracın hızlandırılması, yavaşlatılması, durdurulması, vites değiştirilmesi, kapının açılması.) gerçekleştirilmesi mekanik kontrol aksamları kullanılarak sağlanır. Bu aksamların tasarlanmasında insanların yapısal özellikleri dikkate alınır. Fakat araçları kullanacak olan tek bir tip insan topluluğu değildir, yani araçları yalnızca erkekler veya kadınlar; uzunlar ya da kısalar; gençler yada yaşlılar kullanmamaktadır. Yaşlı insanların gaz pedalını kullanmak için harcayabilecekleri güç miktarı sınırlıdır, veya kısa boylu insanların fren pedalına ulaşması uzunlar kadar kolay olmayacaktır. Gerçekte bu kontrol elemanları her kullanıcı için ayrı ayrı ele alınmalıdır. Ancak, pratikte maliyeti açısından uygulaması çok azdır. Gaz pedalı tepkileri, kullanılan aracın kullanıldığı trafiğin durumana göre değişiklik gösterebilmelidir. Gaz pedalı hareketlerine uyumlu tepki verme anlamında doğrusal, gaz pedalı hareketlerine anında tepki verme anlamında canlı ve şehir trafiğinde orta kuvvetteki gaz pedalı hareketlerinde bile gerektiğinde güçlü bir hızlanma sağlama anlamında yüksek  torklu performansa sahip olmalıdır. Mekanik kontrol aksamları tasarlanırken sürücüyü yormayacak, kullanım için ek bir çabaya ihtiyaç duyulmayacak tasarımlar üzerinde çalışılmalıdır.

"Direksiyon simidi" sürücünün araç üzerindeki etkinliğinin sembolüdür. Sürücünün beyniyle verdiği, kollarıyla uyguladığı kararları tekerleklere iletir, böylece araç gitmesi gerektiği tarafa yönlendirilmiş olur. Eğer sürücü verdiği kararı uygulamakta zorlanacak olursa, aracın diğer fonksiyonlarını yerine getirmek için harcayacağı dikkat ve performansında eksilme olacak ya da araç istenenden farklı bir yöne doğru hareket etmiş olacaktır. Bu nedenle, "direksiyon simidi" sürücü tarafından kolaylıkla kullanabilecek yapıda olmalı; sürücünün ellerinin kolay kavrayabileceği kalınlıkta ve şekilde, avuç içlerine yapışmayacak ve terletmeyecek malzemeden yapılmış olmalı, sürücüye gereğinden fazla uzak veya yakın, yukarıda veya aşağıda, gereğinden büyük ya da küçük olmamalıdır. Direksiyon simidi üzerinden kontrolü sağlanan diğer fonksiyonlar için hazırlanmış tuş takımının konumu ve dizilimi de, ergonomik prensipler göz önünde bulundurularak tasarlanmalıdır. Direksiyon simidi üzerindeki tuş takımı, sürücünün direksiyon hakimiyetine zarar vermeyecek şekilde olmalı ve tuş takımı kullanıcı rahatlığı açısından kolay algılanabilinecek düzeyde tutulmalıdır. Şekil 1'de üç değişik otomobile ait tuş takımı dizilimi gösterilmiştir.

Şekil 1. Üç değişik otomobile ait tuş takımı dizilimi [7]

Direksiyon simitlerindeki tuş takımlarıyla ilgili olarak yapılan bir çalışmada, altı değişik tuş takımı tasarımı (dikey, çapraz vb gibi: Bkz. Şekil 2) üzerinde kullanıcı rahatlığı ve tepki süresi ölçülmüştür.

Şekil 2. Dikey ve Çapraz Tuş Takımı [7]

Sonuç olarak; dikey tuş takımlarının kullanılmasından kaçınılması gerektiği ortaya konmuştur. Altı tasarım içerisinde en başarılı sonuç çapraz tuş takımı tasarımlarında elde edilmiştir. Hem tek fonksiyonlu hem de çok fonksiyonlu tuşları içeren tuş takımları için; tuş takımındaki tuş sayısı arttıkça, kullanıcının tepki süresinin de arttığı gözlemlenmiştir. Bu nedenle, tuş takımının üzerindeki tuş sayısının da en iyilenmesi gerekmektedir.

Çoğu sürücüler ve yolcular emniyet kemerlerini onca uyarılara ve cezalara rağmen kullan(a)mazlar. Bunun temel nedenlerinden bir tanesi ise, birçok araçta bulunan kemerlerin gerçekten de insanlara rahatsızlık vermesidir. İnsanları karınlarından ve omuzlarından kavrayan bu kemerler özellikle sürücüleri bazen bunaltmakta, bir kaza anında belki de hayat kurtaracak olduğu bilinse de, yukarıda belirtilen gerekçe ile kullanılmayabilmektedir. Ergonomik açıdan tekrar ele alınması gereken ise; emniyet kemeri ve benzeri kabin araç ve gereçlerinin, sürücünün hareket kabiliyetini kısıtlamayacak ve onu bunaltmayacak yapıda ve esneklikte olmasının sağlanmasıdır.

Göstergeler ve dikiz aynaları, sürücüleri araç içerisindeki ve dışarısındaki durumlardan haberdar eden aksamlardır. Aracın hızı, motor devri, yakıt durumu, arka taraftan gelen araçlar bu aksamlar tarafından sürücüye bildirilir. Sürücüler aldıkları bilgileri aracı yönlendirmekte kullanırlar. Araç gereğinden hızlıysa yavaşlatılır, yakıt az ise tedarik edilir, arka taraftan gelen araç varsa dikkat edilir, aracın konumu bu yeni duruma göre ayarlanır. Göstergelerin tasarımı kadar bunların ön panele yerleştirilmesi de önemlidir. Amaç sürücünün bilgiye eksiksiz ve etkili bir şekilde ulaşmasıdır. Göstergelerde kullanılan renkler ve yazılar algılaması kolay olmalı, ibrelerin hareketi hep aynı yönde olmalıdır. Ayrıca aynı türden bilgileri veren göstergeler birbirine yakın olmalıdır. Son zamanlarda, kabin içindeki herkesin paylaşması için ve işlevsellik adına ön panelin tam ortasında yer alan göstergeler de kullanılmaya başlanmıştır (Bkz. Şekil 3).

Şekil 3. Ön panelin tam ortasında sunulan göstergeler [8]

Kazaların ve yaralanmaların önlenmesinde insan kapasitesinin tamamına ihtiyaç vardır. Buna; algılama, karar verme ve motor yetenekleri dahildir. Çoğu zaman stres dolu koşullarda üst düzey koordinasyon gerekmektedir. Otomobil tasarımını etkileyecek faktörlerin araştırılmasında yukarıda bahsedilen yeteneklerle doğrudan ilişkili ekipmanların tasarımına öncelik verilmesi gerekir. Sürücü verimi ve davranışlarının doğru tasarım ile geliştirilebileceği açıkça görülmektedir. Örneğin, normal vites kullanımı otomatik vitese oranla daha fazla denetim hareketi yapmayı gerektirir. Özellikle sıkışık trafikte daha fazla denetim hareketi yapmak ek zihinsel stres yaratır. Deneysel çalışmalar adrenalin salgılama, deri geçirgenlik aktivitesi, kalp hızı ve kalp hızı değişkenliği gibi konularda bariz farklılıklar olduğunu göstermiştir. Normal vites kullananlarda sempatik sinir sisteminde daha fazla aktivite olduğu ve bunun daha fazla stres anlamına geldiği belirtilmiştir [9]. Tasarımı etkilemesi gereken faktörler arasında şunlar sayılabilir; sürücü davranış hataları, sürücü görsel tarama çeşitliliği, hızın algılanması ve yargılanması, aradaki mesafenin algılanması ve yargılanması, risk alma seviyesi, reaksiyon zamanı, sürücülerin kişisel özellikleri, deneyim, yaş, cinsiyet, sürücüde geçici bozukluklar (yorgunluk, alkol alımı veya ilaç kullanımı). Tasarımcılar sürücü davranış modellerini çok iyi kavramalıdır. Sürücünün kesin veya sezgisel davranışlarını kestirebilen bir tasarımcının kuşkusuz daha başarılı olacaktır. 

Son yıllarda taşıtların panellerinde "enformasyon araçları" dikkat çekmektedir. Sürücünün daha güvenli ve konforlu seyahat etmesini sağlayan bilgi alışveriş panelleri hızla ilerleyen bilgisayar teknolojilerinden nasibini almaktadır. Öyle ki, artık araçlarda çeşitli ikazlar (yolda buzlanma, yön bilgileri, öndeki araçla güvenli mesafeyi aştığını uyarma vb gibi) sürücünün dikkatini çekmeyi başarmaktadır. Yolcu güvenliğini en ön planda tutan bu araçlar, yapay zeka teknolojisini kullanmakta ve sürücünün stresini, dikkatsizliğini ve yorgunluğunu en aza indirmektedir.  Bunlara akıllı taşıt sistemleri (ATS) adı verilmektedir. ATS ile sürücüyü yoğun biçimde bilgilendirme ve görsel kaynakları kullanma oranı artmıştır. ATS tasarımlarının ergonomik faktörlere uygun hale getirilmesi konularında çalışmalar halen devam etmektedir.  Özellikle bilgilerin en iyi nasıl gösterileceği ve tanımlanacağı, bu bilgilere en iyi nasıl ulaşılacağı ve cihazın sürücünün sezgisel düşünce tarzına en iyi uyum sağlayacağı durumlar incelenmektedir.

Sürücüler kabin tasarımından çok fazla etkilenirler. Taşıtlar kabin konfigürasyonunda çeşitlilik göstermektedir. Örneğin, spor bir arabanın konfigürasyonu ile, bir binek (sedan) tipi bir araç ya da küçük bir kamyonetin  konfigürasyonu birbirinden elbette farklıdır. Spor arabalarda sürücü daha yatar bir konumda ve direksiyon simidi daha dikey bir düzlemdedir. "Sedan"larda sürücü genellikle daha dik oturur, direksiyon simidi daha yatay bir düzlemde yerleştirilmiştir. Ayrıca "sedan"larda direksiyon simidi daha büyüktür. Şekil 4'te, bir sedan otomobil için taşıt kabini tasarımında kullanılabilecek bir dizi öneri sunulmuştur.

Şekil 4. Sedan otomobiller için ergonomik taşıt kabini tasarımında öneriler [9]

TARTIŞMA VE SONUÇ

Otomobillerde bulunan iç kabin elemanları ve sahip olmaları gereken ergonomik özellikler; araç içerisindeki sürücü ve yolcuların güvenliği ve konforu açısından vazgeçilmez öneme sahiptir. Sürücünün araca hakim olması bu elemanlar vasıtasıyla sağlanmaktadır. Son zamanlarda, otomobil satın alma sürecinde tercih yaparken, "güvenlik" ve "konfor" faktörlerini daha ön plana almaya başlayan müşteriler, ticari başarıyı hedefleyen otomobil üreticilerini ergonomi biliminin inceliklerinden daha çok yararlanmaya itmektedir. Tasarım kalitesinin artırılması için, hedef kitleyi oluşturan insanların antropometrik ölçülerinin araştırılması ve bunun ürüne yansıtılması gerekmektedir. Bu nedenle, Türkiye'de başarılı olmayı hedefleyen otomobil üreticileri, öncelikle ülke insanının antropometrik ölçülerinin belirlenmesi konusunda araştırmalar yapabilir. Bir başka deyişle, küresel ekonomi şartları içerisinde başarılı olmak isteyen otomobil üreticileri, hedef ülkeye (yerel kitleye) uygun olarak tasarlanmış ürünleri sunma becerisine sahip olmalıdır. Ayrıca, ileriye dönük tasarımlarda zamanla vücut ölçülerinin değişebileceği de göz önünde bulundurulmalıdır. Kullandıkları araçların özelliklerini tanıyan, bu özellikleri etkili bir şekilde kullanabilen ve otomobil satın alırken tercihini ergonomik özellikleri ön plana çıkararak yapan müşterilerin sayısı arttıkça, otomobil üreticilerinin de "ergonomi bilimine" daha büyük yatırım yapmaları kaçınılmaz olacaktır.

KAYNAKLAR

1. ERKAN, N., Ergonomi. Verimlilik, Sağlık ve Güvenlik İçin İnsan Faktörü Mühendisliği
   Milli Prodüktivite Yayınları No: 373.
2. GREN, P., ARBOR, A., 1996, Customer needs, new technology, human factors, and driver science research for future automobiles,
   Journal of the Society of Mechanical Engineers, 1.
3. CAPUTO, F., DI GIRONIMO, G., MONACELLI, G., SESSA, F., 2001, The design of a virtual environment for ergonomic studies
   September 5th-7th, XII ADM International Conference.
4. ASATEKİN, M, Otomotiv sanayiinde endüstriyel tasarım; Artı değerden de öte:
   TMMOB MMO, IX. Otomotiv ve Yan Sanayii Sempozyumu, 27-28 Mayıs 2005, www.TurkCADCAM.net/rapor/otomotiv-entas, Son Erişim Tarihi:  02.02.2006.
5. AKIN, G., GÜLTEKİN, T., 1998, Ergonomik otomobil sürücü koltuğu tasarımı ve bu tasarımda antropometrik ölçüler
   6. Ergonomi Kongresi 27-29 Mayıs, Bildiriler, Milli Prodüktivite Merkezi Yayınları No: 622.
6. www.obitet.gazi.edu.tr/obitet/ergonomi/ergonomik_koltuk_tasarimi.htm, Son Erişim Tarihi  24.12.2005
7. MURATA, A., MORIWAKA, M., 2005, Ergonomics of steering wheel mounted switch-how number and arrangement of steering wheel mounted switches interactively affects performance
   International Journal of Industrial Ergonomics, 3, 177-184.
8. www.fiat.com.tr/idea_genel.htm, Son Erişim Tarihi: 02.02.2006.
9. SABANCI, A., 1999, Ergonomi, Baki Kitapevi, Seyhan, Adana.