Haberler > 15-03-2004 > TÜBİTAK, Vizyon 2023 Projeleri kapsamında gerçekleştirdiği, araştırmacılar, firmalar ve sektörler arasında işbirliğini arttıracak faydalı çalışmalarıyla Türkiye'de Ar-Ge, yeni ürün geliştirme ve imalat sanayiinin gelişmesine değerli katkılar sağlamaktadır:

Vizyon 2023; Bilim ve Teknoloji Stratejileri Projesi:

Bilim ve teknoloji uzun dönemli ekonomik ve toplumsal gelişmenin en önemli unsurlarından birisi, bilim ve teknoloji politikaları ise bu gelişimin hızını ve yönünü etkilemenin bir aracıdır.

Dünyada ekonomik ve sosyal anlamda gelişmiş ülkelerin tümü (ABD, Japonya, AB üyesi birçok ülke) uzun dönemli toplumsal, ekonomik ve siyasi hedefleri ile uyumlu bir bilim ve teknoloji vizyonu geliştirmişlerdir ve bu vizyonu güncellerken teknoloji öngörüsü çalışmalarını etkin bir araç olarak kullanmaktadırlar.

Türkiye'de 1960'larda Planlı Dönem ile başlayan B&T politikaları oluşturma çalışmaları özellikle 'Türk Bilim Politikası 1983-2003' ve 'Türk Bilim ve Teknoloji Politikası 1993-2003' dokümanlarıyla önemli bir boyut kazanmıştır.

Ancak, bugüne kadar ortaya koyulan belgelerin, genel geçerliliği tartışmasız unsurlar içermelerine ve önemli bazı kurumsal ve yasal değişiklikler getirmelerine karşın, hedefleri bakımından tam olarak uygulamaya konuldukları söylenemez. Bunun nedenleri olarak, bilim ve teknoloji alanında paylaşılan bir ülke vizyonunun ortaya konulamamış olması ve önerilen politikaların ilgili bütün kesimler (siyasi erk, kamu, özel kesim ve üniversiteler) tarafından ortaklaşa sahiplenmelerinin sağlanamaması gösterilebilir.

Bu saptamadan hareketle, refah toplumuna ulaşma sürecinde bilim ve teknolojiden etkin bir araç olarak yararlanılmasını sağlamak üzere, Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu 13 Aralık 2000 tarihli toplantısında 2003-2023 yılları için Türkiye'nin Bilim ve Teknoloji Stratejileri Belgesi'nin hazırlanması kararını almıştır.

Yaklaşık bir yıl süren hazırlık çalışmaları ardından, 24 aralık 2001 tarihli Yedinci Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu toplantısında, Projenin adı "Vizyon 2023: Bilim ve Teknoloji Stratejileri" olarak belirlenmiş; projenin ana teması, temel yaklaşımı ve bu kapsamda yürütülecek alt projelerin ayrıntılı içeriği ile yürütme planı ve yönetim şekli onaylanmıştır.

Projede aşağıdaki çalışmaların kapsanması planlanmıştır:

• Türkiye'nin bilim ve teknoloji alanında mevcut konumunun saptanması
• Dünyada bilim ve teknoloji alanındaki uzun dönemli gelişmelerin saptanması
• Türkiye'nin 2023 hedefleri bağlamında, bilim ve teknoloji taleplerinin belirlenmesi
• Bu hedeflere ulaşılabilmesi için gerekli stratejik teknolojilerinin saptanması
• Bu teknolojilerin geliştirilmesi ve/veya edinilmesine yönelik politikaların önerilmesi

Vizyon 2023 Projesi aşağıdaki Alt Projelerden oluşmaktadır:

• Teknoloji Öngörü Projesi
• Ulusal Teknoloji Envanteri Projesi
• Türk Araştırıcılar Envanteri Projesi (ARBİS)
• Ulusal Ar-Ge Altyapısı Projesi

Teknoloji Öngörü Projesi:

TÜBİTAK'ın koordinasyonunda, ilgili kamu ve özel kuruluşlar, üniversiteler ve sivil toplum kuruluşlarıyla eşgüdüm içinde yürütülmesi planlanan Vizyon 2023 Projesi'nin temel eksenini, ülkemizde ilk kez gerçekleştirilecek olan "Teknoloji Öngörü" alt projesi oluşturacaktır.

Teknoloji Öngörü Projesi ile ilgili bütün kesimlerin geniş katılımıyla ve sistematik bir yöntemle, istenen bir geleceğe ulaşmak için bilim ve teknoloji alanında neler yapılması gerektiği konusunda "görüş toplanması ve bu görüşlerin derlenmesi" amaçlanmakta ve bu yolla oluşturulacak bilim ve teknoloji politikalarının, toplumun ilgili bütün kesimlerince sahiplenilmesi sonucunda daha fazla uygulama olanağı bulması beklenmektedir.

Proje sonucunda elde edilmesi beklenen bulgular ve kazanımlar ise şunlardır:

• Türkiye için stratejik teknolojiler ile öncelikli Ar-Ge alanlarının belirlenmesi,
• B&T'nin ülke gündemine girmesi, farkındalığın arttırılması,
• Sürece geniş ve etkin katılım.
  

Türkiye için kurgulanan Teknoloji Öngörü Projesi'nde, temel unsur paneller olmak üzere, iki yöntemin birlikte yer almasına karar verilmiştir:

• Paneller
  • Sosyo-Ekonomik Paneller: Sosyo-ekonomik faaliyet alanlarında öngörü çalışması yürütecek paneller
  • Tematik Paneller: Tematik konularda ve teknoloji alanlarında çalışma yürütecek paneller
• Delfi Sorgulaması
  • Öngörülen teknolojik gelişmeler ve etkileri üzerine yapılacak uzman sorgulaması
    

Çeşitli sosyo-ekonomik faaliyet alanları ve tematik konuları kapsayan paneller, kendi ilgi alanlarında teknoloji öngörüsü çalışması yürütecekler; panellerin ortaya koyduğu saptamalar, yaygın danışma sürecinde, ilgili toplum kesimlerinde tartışılacak ve Delfi Sorgulaması ile de geniş bir uzmanlar grubunun görüşlerine başvurulacaktır.

Yaygın danışma sürecinden elde edilen görüşlerin ışığında son şeklini alan panel çalışmalarının sonuçları, daha sonra bir bütünlük içinde ele alınarak ve "stratejik teknoloji ölçütleri" kullanılarak, ülkenin bilim ve teknoloji vizyonu ve stratejik teknoloji alanları belirlenecektir. Teknoloji Öngörü Projesi, bilim ve teknoloji sisteminin mevcut kapasitesinin saptanmasına yönelik diğer üç alt proje (Ulusal Teknoloji Envanteri, Türk Araştırıcılar Envanteri, Ulusal Ar-Ge Altyapısı) ile birlikte, ülkenin 20 yıllık bilim ve teknoloji stratejilerini şekillendirecektir.

Vizyon 2023 Projesi'nin üst düzey yetki ve onay mercii olan Yönlendirme Kurulu, 13 Nisan 2002 tarihli ilk toplantısında, proje kapsamında oluşturulacak panelleri belirlemiştir.

Sosyo-ekonomik Panellerden, ilgili oldukları faaliyet alanlarında;

• VİZYON (2023'de nasıl bir Türkiye?)
• SOSYO-EKONOMİK HEDEFLER (Hangi sosyo-ekonomik hedeflere ulaşılırsa kurgulanan vizyon gerçekleşebilir?)
• TEKNOLOJİK FAALİYET KONULARI (Hedeflere erişebilmek için hangi teknolojik faaliyetler gerekli?)
• TEKNOLOJİ ALANLARI (Bu faaliyet alanları için hangi teknoloji alanlarında hangi yetenekler gerekli?)
• TÜRKİYE'NİN KONUMU (Bu teknolojik yeteneklerde neredeyiz?)
• POLİTİKA ÖNERİLERİ (Bu yeteneklere sahip olmak için neler yapmalıyız?)

kapsamında çalışmalar ve raporlar beklenmektedir.

Proje kapsamında oluşturulacak Tematik Panellerden;

• Sosyo-Ekonomik Panellerin çalışmasında;
  • Öne çıkan ortak sorunlar (örneğin Ar-Ge insan gücü veya altyapısı gibi)
  • Öne çıkan ortak veya ileride Türkiye için de giderek önem kazanacağı öngörülen yayılgan teknoloji alanları (örneğin biyoteknoloji, malzeme, bilişim gibi)
• Bütün panel sonuçlarının ortak değerlendirmesi ve B&T alanında ülke vizyonunun oluşturulması yönünde

çalışmalar ve raporlar beklenmektedir.

Delfi sorgulamasında ise,

• Paneller tarafından öngörülen teknolojik yeteneklerin dünyada ve Türkiye'de gerçekleşmesi / edinilebilmesi;
• Bu teknolojik gelişmelerin belirlenecek stratejik teknoloji ölçütleri üzerinde etkileri

gibi hususların; ilgili konu uzmanlarına yapılacak iki aşamalı bir anket ile sorgulanması gerçekleştirilecektir.

Paneller tarafından öngörülen ve Delfi sorgulaması ile uzmanlarca değerlendirilen teknoloji alanları/teknolojiler arasından,

• Önem Düzeyi ve
• Yapılabilirliği

yüksek teknolojiler, ülkemiz için stratejik teknolojiler olarak belirlenecektir. Bu amaçla; çeşitli teknolojik faaliyetlerin önem düzeylerini belirlemek için Stratejik Teknoloji Ölçütleri, yapılabilirlik düzeylerini belirlemek için ise panel öngörüleri ve Delfi sonuçları kullanılacaktır.

Stratejik teknoloji ölçütleri, bir anlamda "Türkiye'nin 2023 hedefleri bağlamında bilim ve teknolojiden öncelikli beklentileri nelerdir?" sorusuna verilecek yanıtlardır. Bir teknolojiyi diğerine göre daha önemli (stratejik) kılan, örneğin "rekabetçiliği artırması" veya "işsizliği azaltması" veya "çevreye duyarlığı" gibi farklı özellikleri olabilir. Stratejik teknoloji ölçütleri, işte bu farklı özellikler arasından, panellerden alınacak öneriler değerlendirilerek, Yönlendirme Kurulu tarafından yapılacak önceliklendirme ile belirlenecektir.

başa dön

Ulusal Teknoloji Envanteri Projesi:

Bu Proje ile Türkiye'de ilk kez uluslararası normlarda kapsamlı bir teknolojik yetenek düzeyi saptanması hedeflenmiştir. Proje sonucu ortaya konacak olan Türkiye'nin teknolojik yetenek envanteri, hem "Teknoloji Öngörüsü Projesi"ne hem de "2003-2023 Strateji Belgesi"nin hazırlanmasına girdi oluşturacaktır.

Makine parkı, ülkemizde bugüne kadar teknolojik yeteneğin tek göstergesi olarak kabul edilmiştir. Oysa teknolojik yeteneğin, makinelere sahip olmaktan yenilik yeteneğine uzanan çeşitli düzeyleri bulunmaktadır. Teknolojik yetenek, bir işletmenin stratejik rekabet avantajı yaratmak için gerekli teknolojileri kullanma, seçme ve geliştirme faaliyetlerinin bütününü ifade eder:

• Teknoloji kullanma (üretim yeteneği): Verili bir teknolojiyi etkin kullanabilme yeteneği;
• Teknoloji seçme (yatırım yeteneği): Teknoloji seçenekleri arasından mevcut koşullara en uygun olanını seçebilme yeteneği;
• Teknoloji geliştirme (yenilik yeteneği): Yeni teknoloji seçenekleri geliştirme yeteneği.
  

Teknolojik Yetenek Projesi ile aşağıda sıralanan göstergelerin, ekonomik, yapısal, politik (yenilik politikası kapsamında), sektörel vb. parametrelerle ilişkilerinin analiz edilmesi amaçlanmıştır:

• İmalat sanayiinde ve yazılım sektöründe (panel faaliyet konuları ayrımında) teknolojik yetenek düzeyinin ölçülmesi
• Teknoloji ödemeler dengesinin hesaplanması
• İmalat sanayiinde teknoloji stokunun saptanması
  

Projenin Kapsamı

TÜBİTAK, Devlet İstatistik Enstitüsü (DİE) ve Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı (TTGV) tarafından yürütülen projede, Türkiye'nin teknolojik yetenek düzeyinin saptanmasına yönelik çalışmanın, aşağıda tanımlanan kategorilerde yaklaşık 2500 firmayı kapsamasına karar verilmiştir:

1. Ar-Ge yapan / TİDEB veya TTGV'den Ar-Ge desteği almış olan imalat sanayii işyerleri [yaklaşık 750 firma]
2. 100 ve daha fazla kişi çalıştıran imalat sanayii işyerlerinden çekilen örneklem [yaklaşık 700 firma]
3. 10-99 kişi çalıştıran imalat sanayii işyerlerinden çekilen örneklem [yaklaşık 1000 firma]
4. Yazılım sektöründeki işyerleri [yaklaşık 250 firma]

Projede "anket" yönteminin uygulanmasına karar verilmiştir.
Anket çalışmasının yukarıda sıralanan işyeri gruplarından ilkine yüzyüze görüşme yoluyla, ikinci ve üçüncü gruba posta ile, dördüncü gruba da web ortamında yapılması planlanmıştır.

İmalat sanayii ve yazılım firmaları için iki ayrı anket formu tasarlanmıştır. Hazırlanan 12 sayfalık Teknolojik Yetenek Anket Formu, aşağıda başlıkları verilen 8 bölümden oluşmaktadır:

A) İşyeri hakkında genel bilgiler
B) Teknoloji transferi giderleri
C) Teknoloji transferi gelirleri
D) İşgücü ve rekabet
E) Ürün bilgisi ve üretim
F) Ürünler ve prosesler
G) Teknolojiler
H) Öngörüler

Teknolojiler bölümünde, son beş yıl içinde,

• İşyeri tarafından geliştirilmiş,
• İşyerine rekabet gücü sağlayan veya gelecekte sağlayabilecek olan ve
• Patenti alınmış veya patent alınma potansiyeline sahip spesifik teknolojilerin belirtilmesi istenmektedir.

...

başa dön

Türk Araştırıcılar Envanteri Projesi:

ARBİS, yurtiçi ve yurtdışındaki araştırıcıların bilimsel faaliyet alanları, yürüttükleri Ar-Ge çalışmalarının uygulanabileceği endüstriyel iş kolları ve bu çalışmalar sonucu geliştirilen ürün ve teknolojiler hakkında kodlanamış bilgileri derlemeyi amaçlayan, TÜBİTAK tarafından tasarlanmış ve geliştirilmiş web tabanlı bir veritabanı uygulamasıdır.

ARBİS, araştırıcı bilgilerinin toplanması, toplanan bilgilerin güncellenmesi ve bu verilerin farklı kuruluşlarca farklı amaçlarla kullanılmak üzere değerlendirilmesine olanak sağlayan dinamik bir sistemdir.

TÜBİTAK ARBİS proje yöneticisi Doç. Dr. Serhat Çakır, TurkCADCAM grubu için şu görüşlerini iletmiştir:
"ARBİS projesi için içerik çalışması, veritabanı kodlaması ve TÜBİTAK Gebze yerleşkesinde testler yaklaşık 1.5 sene önce başlamış ve 2003 yaz aylarında ise kullanıma açılmıştır. ARBİS web sitesi ve ARBİS'e yapılan başvurular hergün güncellenmektedir. Ayrıca, kullanıcıların kendi bilgilerini sıkça güncellemeleri de gerçekten umut verici bir noktadadır; Zira son bir hafta içinde yaklaşık 800 araştırıcı ARBİS'e girerek bilgilerini güncellemişlerdir. Bu, yeni bir veri tabanı için umut vericidir. Ayrıca AB 6. Çerçeve Programı (www.fp6.org.tr) ile ilgili haberleri de yakında ARBİS kullanıcılarına göndermeye başlayacağız..."

14-03-2004 itibarıyla ARBİS kayıtları hakkında alınan genel istatsitikler aşağıdaki tabloda verilmiştir:

CAD/CAM konusunda ise çoğu üniversite ve devlet Ar-Ge kuruluşlarında çalışan 14 kişi ARBİS'e kayıtlı bulunmaktadır.

ARBİS veritabanına özel sektörden düşük oranda katılım olması Türkiye'de üniversite-sanayi işbirlğinin yeterli seviyeye çıkarılabilmesi için daha çok çalışmalar yapılmasına ihtiyaç olduğunu göstermektedir. TurkCADCAM.net portalında yapılan bir ankette (Anket-03) oy kullananların sadece %1'lik bir kısmının Türkiye'de üniversite-sanayi işbirliğini yeterli seviyede görmesi de bu ihtiyacın varlığını desteklemektedir...

TurkCADCAM e-posta grubu üyeleri ve portal ziyaretçilerine ARBİS'in duyurulmasıyla, Türkiye'de yeni ürün tasarım, geliştirme, CAD/CAM/CAE ve imalat teknolojileri üzerine çalışan daha fazla kişinin bu veritabanına kayıt yaptırması beklenmektedir. Bu da üniversite-sanayi işbirliği konusunda Türkiye'nin daha hızlı yol almasına yardım edecektir...

Standart kodlama sistemi

Şimdiye kadar ARBİS veritabanında şu üç kodlama sistemi kullanılmıştır:

1) TUBİTAK Bilim Teknoloji Kodları
2) ISIC (Uluslararası Kuruluş İktisadi Faaliyet Alanları)
3) IPC (Uluslararası Patent Kodları)

Yakında serbest anahtar kelimelerin (keywords) yanında, AB'nin kullandığı ve iş ortağı (partner) bulmada çok yararlı olacağı düşünülen CORDIS kontrollü anahtar kelimeleri de eklenecektir.

Ayrıca giderek artan, ulusal/uluslararası onaylanmış kurum, kuruluş, şehir, Ar-Ge birimi, bölüm, YÖK anabilim dalı listeleri, kullanıcılar için oldukça önemli bir kolaylıktır. ARBİS'e kaydını yaptıran bir kişi kendi kurum, kuruluş, şehir, Ar-Ge birimi, bölüm ve YÖK anabilim dalını hazır bir listeden seçilebiliyor. Bu altyapı kamu kuruluşları ve üniversiteler için büyük bir oranda tamamlanmış durumdadır.

başa dön

Ulusal Ar-Ge Altyapısı Projesi:

Amaç

• Türkiye' deki araştırma kuruluşlarının (kamu, özel, üniversite) envanterinin çıkarılması
• Bu kuruluşların araştırma faaliyetlerinin ve potansiyelinin değerlendirilmesi
• Türkiye'deki Ulusal/Uluslararası Proje stoğunun saptanması

Yöntem

• Mevcut verilerin taranması, yüzyüze görüşme ve anket

Ulusal Ar-Ge Altyapısı Bilgi Sistemi (ARABİS)

Yeni hazırlanan bu veritabanının sadece Ar-Ge birim/bölüm başkanları tarafından doldurması bekleniyor. Bu çalışmayla Türkiye'deki Ar-Ge birimlerindeki makine/techizat/sistem/yazılım (5.000 dolar üzeri) dışında Türkiye'nin proje stokunun da belirlenmesi amaçlanıyor. ARABİS veritabanında da ARBİS'de olduğu gibi yine uluslararası sınıflandırma kodları kullanılmıştır (NSF, ISIC, IPC).

İçerik çalışmaları, kodlaması ve testi tamamlanan ARABİS, yakında kullanıma açılacaktır...

başa dön

• http://vizyon2023.tubitak.gov.tr > TÜBİTAK Vizyon 2023 Projesi
  • Dr. Filiz Çimen, Vizyon 2023 Projesi yöneticisi
    filiz.cimen@tubitak.gov.tr
• http://arbis.tubitak.gov.tr > TÜBİTAK ARBİS Araştırıcı Bilgi Sistemi
  • Doç. Dr. Serhat Çakır, ARBİS Proje yöneticisi
    serhat.cakir@tubitak.gov.tr
    

TÜBİTAK Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu
Atatürk Bulvarı, No: 221 Kavaklıdere, 06100 Ankara
Tel: (312) 467 36 59
www.tubitak.gov.tr