Arif Özver Ergin
B.Sc. Makine Müh.
M.Sc. Endüstriyel Tasarım
Nisan 2008, Güzelyalı / İstanbul

Kaizen 80'li ve 90 yıllarda Türkiye'nin gündeminde geniş yer alan bir konu oldu. Japon kültürü ile ilgili olan bu güncel kavramın Türkiye'ye gelmesi ile birlikte Türkler'in Japonlar'la olan kültürel ortaklıkları, ruh hallerinin benzerlikleri konuşuldu. Bu benzerlikler Kaizen'e olan muhtemel yatkınlığımıza yorularak Kaizen konusunda teknoloji ve ekonomi politikaları üretmemizin Türkiye açısından faydalı olacağı ciddi olarak tartışıldı.

Kaizen Türkiye'de belli bir ölçekte hayata geçirildi. Bu konuda makaleler yazıldı, master &doktora tezleri yapıldı, şirketlere ödüller verildi, sempozyumlar düzenlendi. Birçok firma Kaizen'e önem vererek maliyetlerini indirebildiler ve çalışanlarının motivasyon kazanmasını sağladılar. Derken Kaizen yavaş yavaş gündemdeki yerini kaybetti. Peşi sıra; 6Sigma, Yalın Üretim, Toplam Kalite Yönetimi gibi benzer konular konuşulmaya başlandı. İki binlere başladığımızda ise çok daha kuvvetli bir rüzgar esmeye başladı ve Sanayi, Bilim-Teknoloji tartışmalarının merkezine yerleşti: İnovasyon.

Peki bir zamanlar üzerinde kafa yorduğumuz Kaizen adlı kavramla İnovasyon dediğimiz kavram bir birine ne kadar benziyor ve sürekli değişen ekonomik, teknolojik kavramlara kendimizi ne kadar doğru adapte ediyoruz?

Kaizen:

Kaizen Japon dilindeki iki ayrı Kanji'nin bir araya gelmesi ile oluşur. Kanji'leri bir sesi değil de bir kavramı anlatan karışık harfler olarak düşünebiliriz:

	('kai') KAI değişim yada düzeltme anlamına gelir.
	('zen') ZEN ise "iyi" demektir.

Netice olarak KAIZEN Japonca'da "İyi yönde değişim" yada "İlerleme" demektir.
Kaizen'in amacı (Japonca'da Muda ile, İngilizce'de Waste ile ifade edilen) ziyanın önüne geçmektir. Burada ziyanı, "maliyetleri arttıran ama ürüne yada sisteme hiçbir katkısı olmayan ve artı değer eklemeyen faaliyetler olarak tanımlayabiliriz. Ziyan temel olarak 7 ana başlık altında ele alınır:

• Gereğinden Fazla Üretim,
• Beklemek
• Nakliye
• Eşit olmayan iş yükü
• Aşırı stok
• Gereksiz hareketler
• Hatalar

Bu anlamda Kaizen bütün bu ziyanları önlemek amacıyla yola çıkar ve mevcut durumu parçalara ayırıp analiz ederek daha verimli ve iyi bir şekilde tekrar bir araya getirir.
Kaizen'in başka bir önemli özelliği de sürekli olması, küçük çalışmaların sürekli devam ederek sonuçta büyük bir yekun oluşturmasıdır. Bu yüzden Kaizen uygulayan şirketlerde hedefler fabrikada çalışan her kişinin bir yılda yapacağı Kaizen miktarına göre belirlenir.

Yukarıdaki örnek Kaizen uygulamasında, araca takılacak parçaların ve el aletlerinin bir bel çantasında taşınması böylelikle parça raflarına gelgitlerdeki zaman kaybının engellenmesi ve çalışanın daha az yorulması anlatılmıştır. Benzer şekilde Kaizen sistemini uygulayan şirketlerde, Kaizen önerileri "Bir işi en iyi yapan bilir" ilkesi çerçevesinde çalışanlar tarafından yapılır.

İnovasyon:

İnovasyon Türkçe'ye; yenilikçilik, yenilik, yenileşim gibi farklı şekillerde çevrilse de "İnovasyon" çoğunlukla kabul görmüş bir kullanımdır. "İnovasyon, yeni veya önemli ölçüde değiştirilmiş ürün (mal ya da hizmet), veya sürecin; yeni bir pazarlama yönteminin; ya da iş uygulamalarında, işyeri organizasyonunda veya dış ilişkilerde yeni bir organizasyonel yöntemin uygulanmasıdır."

Sağda, hayatımızın her yanında rastlayabileceğimiz güncel bir inovasyonu görebilirsiniz. Bu uygulamada küp şekerler küçük plastik poşetlere yerleştirilmiş, böylece şekerlerin çay tabağında ıslanarak israf olması engellenmiş, kullanılmayan şekerlerin tekrar kullanılabilmesi sağlanmıştır, böylece yeni ve ekonomik bir değer yaratılmıştır.

Toz şeker yüz yıllardır bilinen bir ürün olmasına rağmen daha sonradan farklı ihtiyaçlar için küp şeker geliştirilmiştir. Toz şekerden küp şekere geçiş süreci bir inovasyondur. Benzer şekilde Küp Şekerin teker teker poşetlenmesi de bir inovasyondur.

İnovasyonun en çok karıştırıldığı olgu "invention", yani icattır. İcat bir düşüncenin ilk olarak ortaya çıkması, yaratılmasıdır ve çok ileri aşamada teknik yenilik gerektirir. İnovasyon ise icadın peşi sıra gelebileceği gibi icat olmayan daha basit yaratıcı fikirler sonucunda da ortaya çıkabilir.

İnovasyonun doğası gereği arasındaki sınırların çok net olmadığı başka bir alanda Ürün Tasarımı'dır. Ürün tasarımı farklı formlar, renkler, kullanım özellikleri ve estetik ile ilgili olabilir. Ancak bir yenilik içermeyebilir.

Kaizen mi? İnovasyon mu?.

Kaizen ve inovasyonun tartışmasız en büyük ortak özellikleri yaratıcı boyutlarıdır. Ayrıca Kaizen de inovasyon da bir probleme çözüm getirir ve bir ihtiyaca cevap verir. Ancak Kaizen genellikle üründen çok süreçle ilgilidir. İnovasyon ise genel olarak ürünle ilgili olmakla birlikte süreci de kapsar. Literatürde inovasyon; küçük veya radikal, süreç veya ürün yelpazesinde değerlendirilir. Kaizen ve İnovasyonu birlikte değerlendirecek olursak Küçük Süreç İnovasyonları'nın tanımları ve uygulamaları gereği Kaizen'le hemen hemen aynı şeyler olduğu sonucuna ulaşabiliriz.

Sonuç:

Kaizen, 6Sigma, TQM, Yalın Üretim ve İnovasyon gibi kavramlar dünyada ortaya çıkışlarını ve popüler oluşlarını takiben kısa süre içinde Türkiye'de de tartışılmaya başlanmakta, sanayi, üniversite ve kamu kuruluşlarında değerlendirilmekte ve geliştirilmektedir. Bu olguları tam olarak özümseyen ve uygulayan kuruluşlar çalışmalarından önemli katkılar elde etmekte, kendi şirketleri ve Türkiye için katma değer yaratmaktadırlar.

Ancak bir çok kavram zaman içinde değerini kaybetmese bile güncelliğini yitirmektedir. Bu yazıda Kaizen ve İnovasyonun bir arada ele alınmasının sebebi, modern ve popüler değerlerin gerçekten özümsenmesi, kısa zamanda tüketilip bir köşeye atılmaması ve sürekli takip edilmesi gerektiğini vurgulamaktır.

Referanslar:
www.anadoluseker.com.tr/kup_seker.html
Arif Ergin, 2000. Dynamics of Product Innovation in the Turkish Manufacturing Industry, Master Thesis, Middle East Technical University
http://en.wikipedia.org/wiki/Kaizen
http://en.wikipedia.org/wiki/Innovation
www.1000ventures.com/business_guide/mgmt_kaizen_main.html
www.1000ventures.com/business_guide/innovation_radical_vs_incr.html