Hrant Arzuman
Genel Md.
Pandora Tasarım & Uygulamaları
Kasım 2005, İstanbul

Not: İlk defa TurkCADCAM.net Dergisi Ocak-Şubat 2006 Sayısında yer almış bu makale, Ekim 2008'de TurkCADCAM.net portalından yayınlanmaya başlamıştır.

Türkiye'deki kuyumculuk sektöründe sekiz dokuz yıl öncesine kadar sadece sözü edilen fakat kimsenin olmasına ihtimal vermediği "makinede kalıp yapma" kavramı, 4C Mühendislik firmasının getirdiği kuyumculuğa yönelik 3D CAD programı (JewelCAD) ve 3D Printer makinesi (ModelMaker II) ile hayat buldu. Uzunca bir müddet, bilgisiz sektör üyeleri ve eleman yetersizliğinden dolayı bu teknoloji pek de hayatımızı değiştirmedi. Fakat, kuyumculukta hızla yükselen ihracat rakamları, sektörün yurtdışı rakipleri ile zorlu bir kalite yarışına girmesine sebep olurken, kuyumculuğu kaliteli şekilde üreten insanlara yeterli ilgiyi göstermeyen sektör, rekabet avantajını kaybediyordu. Artık ülkemizde daha kaliteli işler üretilmesi gerekirken, elimizde daha az kalitede üreticiler vardı. Başta ihracat yapan firmalar olmak üzere tüm sektör üyeleri yeni bir arayışın içersine girmek zorunda kaldı. Bu meyanda 4C Mühendislik, çok azının kabullenebileceği, kuyumculuk sektörüne getirmiş olduğu bir teknolojiyi kanıtlamaya çalışıyordu.

Günümüzde halen makinede kalıp üretiminin sağlıklı olmadığını iddia edenler olsa da artık elde çok iyi kalıplar üreten ustalar bile teknolojiye dört elle sarıldılar. Keza piyasa, üreticilerini makinede kalıp üretenler ve makinede kalıp üretmeyenler şeklinde ikiye ayarmış durumda. Makinde kalıp üreten üreticiler ürün yelpazesine istenilen her modeli kolaylıkla eklerken geleneksel yöntemlerle kalıp yapan üreticiler bu durumla başa çıkmakta oldukça zorlanıyorlar.

Unutulmaması gereken bir unsur da şudur ki; teknolojiyi kullanmak her zaman maliyetleri düşürmüyor. Yapılan yüksek makine ekipman yatırımları, kalifiye eleman giderleri kalıp maliyetlerini oldukça arttırdı. Fakat şu inkâr edilmez bir şey ki ucuza mâl edilmiş kalitesiz bir kalıbın getirisi, pahalıya mâl edilmiş kaliteli bir kalıba göre daha az ve daha zor rekabet şansı yaratır. Teknolojik yöntemler ile üretilen kalıpların maliyetlerinin yüksek oluşu, teknolojiye karşı çıkan kesimin sürekli öne sürdüğü bir olumsuzluk sebebi olurken, sermayesi olan firmalar ise ekipmanları kendi bünyelerine alarak ve vasıfsız elemanları yetiştirip ucuz iş gücü üreterek düşük maliyetli ve istenilen kalitede kalıp üretmeye devam ediyorlar. Fakat buna rağmen işi sadece kalıp üretmek olmayan bu firmalar bu teknolojiye ya çok geç adapte oldular ya da hiç olamadılar.

Her iş sektöründe olduğu gibi kuyumculuk sektöründe de birçok yan sanayi firması bulunmakta. Yarı mamul üreten firmalar, malzeme tedarikçileri, ifrazatçalar, dökümcüler v.s. Bir yan sanayi firması sadece yaptığı işe odaklanması sebebi ile daha verimli, daha kaliteli ve daha ucuza ürün üretebilmektedir. Pekiyi, kuyumculuk sektörü birçok işini yan sanayi firmaları ile görürken kalıp ihtiyacını nasıl bir destekle ve nasıl bir güvenle başka bir firmadan temin edebilirdi? Keza kalıp, bir firmanın en önemi etiketidir. Her ne kadar bazı firmalar yaptıkları modellere patent alarak koruma altına asla da bir çok firma hızla tüketilen yeni modellerine patent alma gereği dahi duymuyor. Neredeyse tüm iş hacmi ürün yelpazesine bağlı olan bir iş var ortada. Bir firmanın elinde olan bir model çok hızlı bir şekilde başka firmalar tarafından üretilebiliyor günümüzde.

Bu düşünceler ortamında geç de olsa bilgisayar destekli kalıp üreten hizmet büroları birkaç yıldır teker teker açılmaya başladı ve aralarına yeni bürolar katılmaya devam ediyor. Şu sıralar sayısı iki elin parmaklarını geçmeyen bu hizmet büroları -ya da biz onlara Teknolojik Model Üretim Birimleri diyelim-, birçok firmanın kalıbını üretiyor. Çalıştıkları firmalar yaptırdıkları kalıplardan kâh memnun, kâh şikayetçi. Fakat su götürmez bir gerçek var ki üretilen kalıp adetleri eski metotlar ile üretilmeyecek düzeyde fazla. Zaman zaman kendi bünyesinde makine ekipmanı olan firmalar dahi bu atölyelere kalıp ürettiriyorlar. Bu da şunu gösteriyor ki kalıp atölyesini kendi bünyesinde kuran bir firma yaptığı işten memnun kalmayabiliyor. Bunun çok değişik sebepleri var, yetiştirdiği elemanın verimli olamaması, yatırım yapmış olduğu ekipmanları yeterli düzeyde kullanamaması gibi.

*Not: Kuyumculuk sektöründeki "Kalıp" kavramı diğer sektörlere kıyasla farklılık arz etmektedir: Kalıp, ilk üretilen numune ürüne/modele/takıya verilen isimdir. Buna master model de denebilir. Seri imalat amacıyla diğer tüm ürünler bu "kalıp" referans alınarak/kullanılarak yapılır.

İlgili rapor/makale:
İmalatta Mükemmele Doğru; Otoinşa Teknolojileri > Uygulama Sahaları > Kuyumculuk: