Kemal Yamankaradeniz
Yönetim Kurulu Başkanı
Destek Patent A.Ş.
Ekim 2008, İstanbul

Tasarım oldukça zorlu ve emek isteyen bir süreçtir. Bir görüntüyü sıfırdan ortaya çıkartmak üstelik de diğerlerinden farklı yapmak son derece zor bir iştir. Tasarlamak kadar önemli bir başka unsur da tasarlanan ürünleri korumaktır. Firmalar özgün tasarımlarıyla rakiplerine üstünlük sağlamak istiyorlarsa tasarımlarını mutlaka tescil ettirmelidir.

Tasarlanan ürün yeni olsa bile korunmadığı sürece hemen taklit edilecek, yaratılan ürün farklı olmaktan çıkacak ve yaratıcısına artı değer katmaktan yoksun kalacaktır. Açıkça görülmektedir ki, yeni ürünler tasarlamak kadar önemli olan bir başka şey bunları korumak, yani tasarımları tescil ettirmektir.

Tasarımları piyasaya sürmeden önce, tasarımınızın yeniliği hakkında bir araştırma yapmayı ihmal etmeyin. Tasarım Araştırması; tasarımın mevcut tekniğe ve dış görünümüne ilişkin özellikleri hakkında bilgi sahibi olmanızı sağlayacaktır.

Söz konusu tasarımı mevcut tasarımlardan ayıran en belirgin özelliklerini ve yeni olan kısımlarını en ince detayına kadar yazıp marka & patent uzmanınıza bir dosya halinde sunun. Tasarımınıza ait çizimlerin net ve çizgisel olmasına, her açıdan görüntülenmesine ve özellikle üç boyutlu görünüme sahip olmasına önem veriniz.

Tasarım belgesini aldıktan sonra 5 yıl içinde üretin ve satın. Tasarımı kullandığınızı resmi belgeler üzerinde gösterin, fatura ve resmi evrakların üzerine ürünün adını, tescil numarasını yazmayı ihmal etmeyin. Yurtdışında da tescili unutmayın. Ürettiğiniz ürünler üzerine caydırıcı etki uyandırması açısından; ürünün sınai hakla korunduğuna dair yazı ve ilgili tasarımın tescil numarasını eklemeyi ihmal etmeyiniz.

Son olarak tasarım başvurusunun devamlılığını sağlayan yenileme ve yurtdışı başvurularda bazı ülke prosedürlerine göre yıllık ödenmesi gereken harçların ödeme sürelerine dikkat edin. Aksi takdirde başvurunuz iptal olma durumu ile karşı karşıya kalabilir, hak kaybı yaşayabilirsiniz.

Tasarım temelli inovasyonları nasıl koruruz?

Her fikrî mülkiyet gibi tasarımlar da inovasyonun çok önemli bir parçasıdır. Çünkü üründe, tasarım müşterinin dikkatini çeker ve onda satın alma isteğini uyandırır. Dolayısı ile yeniliğin ticarileşmesinde tasarım doğrudan etkilidir. Bu nedenle tasarımın fikrî mülkiyet hakları ile korunması gerekir.

Tasarımın fikrî mülkiyet ile korunmasının iki yolu vardır. Birincisi, tasarımın Türk Patent Enstitüsü'ne başvurularak "tasarım tescil belgesi" alınmasıdır. İkinci yol tasarımın tıpkı bir sanat eseri gibi telif hakları (copyright) ile koruma altına alınmasıdır. Resmi bir başvuru yapılmadan, bir başka deyişle telif hakları ile yapılacak bir koruma, tasarımın hangi alanlarının korunduğunun net olarak belirlenmemesi, ispat zorluğu ve en önemlisi Türkiye'de henüz bu kültürün yaygın olmaması nedeniyle daha zayıf bir yoldur.

Tasarım tescil başvurusu yapılmadan önce piyasaya ürünün kendisi veya görüntüsü çıkmış ise üzerinden bir yıl geçirilmemelidir. Piyasaya sürülmesinden bir yıl sonra tasarımın yenilik kriteri ortadan kalkmıştır ve tasarım koruması sağlanamaz. Bu bir yıllık süre birçok ülkede geçerli olmasına karşın bazı ülkelerde altı ay olarak uygulanmaktadır.

Tasarım korumasında başvuru tarihi önemlidir, ama bundan daha önemlisi tasarım dosyasının iyi hazırlanması, süreçlerin ve hatta tescil sonrası işlemlerin takibidir. Dolayısı ile tasarım başvurularının ve süreçlerin takibinin, bilgi ve birikim sahibi patent ve marka vekilleri tarafından yapılmasını öneririm.