Elif Baktır
Nisan 2006, Ankara
Teknolojik ve Kurumsal İşbirliği Merkezi (TEKİM)
www.tekim.com.tr

Not: Orijinal olarak TurkCADCAM.net Dergisi 2. Sayısı için hazırlanmış bu makale, ilk kez Şubat 2007'de TurkCADCAM.net Portalı'ndan yayınlanmaya başlamıştır.

Savunma Sanayii Ürünleri

Savunma sanayi ürünlerinde üstün performans ve gelişmiş yeteneğin yanı sıra ileri fiziksel özellikler aranır (Şekil 1). Savunma sanayi ürünlerinde tespit, teşhis ve tanıma işlemlerinin kısa sürede, yüksek çözünürlükte ve doğru olarak yapılması hayati önem taşır. Bir hedefin özelliklerinin ve yerinin tespitinde artan hassasiyet, ona yönlendirilecek karşı tedbirin isabetini arttırır. Ürün menzilinin biraz daha artarak daha uzaktaki, daha küçük bir hedefin doğru olarak algılanabilmesi, kabiliyetlerinin anlaşılabilmesi, bulunduğu coğrafi koordinatların saptanabilmesi, uygulanabilecek en etkin karşı tedbirin oluşturulması ve uygulanması için ürün tasarımında yoğun çalışmalar gerçekleştirilir.

Şekil 1: Savunma Sanayi Ürün Özellikleri

Savunma sanayi ürünlerinin oldukça yetenekli olması beklenir. Ürünlerde gözlenen alandaki tüm olanı biteni takip edebilecek kadar geniş bir bakış açısının yanında, istenildiği zaman bir hedefteki tüm değişimleri izleyebilecek kadar derinlemesine bir bakış açısının da olması istenir. Ayrıca savunma sanayi ürünlerinin yeteneklerinin sürekli geliştirilmesi sonu gelmeyen bir yarış gibidir. Hedef yeteneklerinin gelişmesi, ürün yeteneklerinin gelişmesine, ürün yeteneklerinin gelişmesi hedef yeteneklerinin gelişmesine neden olur. Bunlara ek olarak birçok ürünün hareket halindeyken de yüksek performansla çalışması istenir. Savunma sanayi ürünlerinde özel önem verilen bu doğrultudaki isteklerin karşılanabilmesi için oldukça gelişmiş yeteneklere sahip olmalarına ve yeteneklerin sürekli geliştirilmesine tasarım çalışmalarında dikkat edilir.

İleri fiziksel özellikler, yani çeviklik, sağlamlık, fiziksel ve elektronik anlamda görünmezlik, her türlü ortamda ve koşulda, uzun süre çalışabilirlik savunma sanayi ürünlerinde olması istenen özelliklerdir. Savunma kabiliyetleri hızlı hareket edebilme yeteneği ile doğrudan ilişkilidir. Gelişen şartlara göre her türlü ortam ve koşullarda hızla yer değiştirebilmek ve aktif hale gelmek en küçük cihazlardan en büyük sistemlere kadar tüm savunma sanayi ürünlerinde istenen özelliktir. Savunma sanayi ürünlerinin tasarımında göz önüne alınan, kolay taşınabilirlik ve hızlı konuşlandırılabilirlik ürünlere çeviklik kazandırır. Savunma sanayi ürünlerinin günde 24 saat ve haftada 7 gün tam performans çalışması gerekmektedir. Görevdeki en ufak aksama ve performanstaki azalma tahammül edilemezdir. Savunma sanayi ürünlerinin her türlü çevre şartında daima hazır olmaları ancak tasarım sırasında sağlamlığa ve verilen özel önemle elde edilebilir. Savunma sanayi ürünlerinin kendilerinin hedef konumuna düşmemeleri için tespit edilemez olmaları gerekmektedir. Bunun için fiziksel ve elektronik anlamda görünmezlik çok önemlidir. Ürünlerin yapısal tasarımlarında, malzeme seçimlerinde, yarattıkları elektronik izlerde bu durum göz önüne alınır. Ayrıca bütün bu özelliklerin sağlanması için ürünler mümkün olduğunca az enerji ile çalışmalıdırlar.

Bütün bu gereksinimlerin karşılandığı savunma sanayi ürünleri, ileri teknolojili, karmaşık ve özgün ürünlerdir (Şekil 2).

• Ürünlerde ileri teknoloji kullanımı: Savunma sanayi ürünlerinde en son ve ileri teknolojilerin getirdiği tüm olanaklar son damlasına kadar kullanılır. İleri teknoloji olma özelliği, ürünlerde kullanılan algoritma ve çalışma prensiplerinden, malzemelere, bilgisayar elemanlarından, platform teknolojilerine kadar her şeyi kapsar.
• Ürünlerin karmaşıklığı (complexity): Savunma sanayi ürünleri çok farklı disiplinlerde derinlemesine bilgi birikimi gerektiren bir karmaşıklığa sahiptir. Bu nedenle temel bilimlerden (biyoloji, kimya v.b. gibi), uygulamalı bilimlere (elektronik, bilgisayar, makine v.b. gibi) kadar geniş bir yelpazede bilgi birikimine ihtiyaç vardır.
• Özgün ürünler: Savunma sanayi ürünleri genellikle ülke gereksinimleri doğrultusunda özel siparişlerle üretilen özgün ürünlerdir.

Şekil 2: Savunma Sanayii Ürünleri

Ürün Geliştirme

Savunma sanayi ürünlerinin ileri teknolojili, karmaşık ve özgün ürünler olması ürün geliştirme çalışmalarını doğrudan etkiler (Şekil 3). Savunma sanayi ürün geliştirme projeleri teknik riskleri çok yüksek olan, değişik disiplinlerden, konusunda derinlemesine bilgi sahibi olan çok sayıda kişinin bir araya gelmesini gerektiren, zaman ve bütçe kısıtları olan kritik projelerdir.

Savunma sanayi ürünlerinin ileri teknolojili olma özelliği tasarım çalışmalarındaki riski arttırır. Yeni ve hızla gelişen teknolojilerin ürünlerin içerisinde yer almasını sağlamak gelişmeleri yakından takip edilmesini, çıkan malzemelerin izlenmesini, çeşitli deneme ve testler yapılmasını ve bu konuda geliştirme amaçlı altyapının kurulmasını gerektirir.

Savunma sanayi ürünlerinin karmaşıklık özelliği ise tasarım çalışmalarında değişik disiplinlerden çok sayıda kişinin bir araya gelmesini gerektirir. Özel uzmanlık alanlarında ihtiyaç duyulan derinlemesine birikimin firma içinden temin edilemediği durumlarda değişik kuruluşlarla işbirliğine gidilir. Farklı disiplinlerden ve hatta farklı kuruluşlardan gelen kişilerin birikimlerinin bir araya getirilerek sentezlenmesi tasarım çalışmalarında çok kritiktir.
Savunma sanayi ürünlerinin özgün ürünler olması ise tasarım çalışmalarına maliyet ve zaman kısıtları baskının yoğun olarak yaşanmasına neden olur. Bilinmezler, belirsizlikler ve risklerle dolu, çok büyük ekiplerle yürütülen çalışmaların, istenilen özelliklerdeki bir ürünle sonuçlanması, zamanında tamamlanması ve öngörülen bütçe sınırları içerisinde kalması hayati önem taşır. Günümüzde sadece savunma sektörü değil, bilgi ve iletişim teknolojileri sektörü, makine ve malzeme sektörü gibi ileri teknolojili ve bilgi yoğun tüm sektörlerde ürün tasarımında benzer bir durum farklı ölçeklerde yaşanmaktadır.

Şekil 3: Savunma Sanayii Ürün Tasarımı

Savunma sanayi ürünlerinin tasarım çalışmaları çeşitli disiplinlerden konularında uzman kişilerin ihtiyaç duyulan teknik özellikleri gerçekleştirmek üzere kağıt üzerinde yaptıkları çözümlemelerle başlar. Kağıt üzerinde yapılan teknik çözümlemeler, prototip ve ölçümlerle desteklenir. Ürünün gerçekleştirilmesi için teknik riskler, bu risklerin nasıl yönetileceği, gereken teknolojiler, nasıl sağlanacağı, ihtiyaç duyulan kaynaklar, nasıl temin edileceği ve tüm bunların bir araya getirildiği tasarım stratejileri yapılan çözümlemelere dayalı olarak belirlenir. Yapılacak çalışmaların planlanmasıyla bütçe ve zaman tahminleri yapılır. Geliştirme sözleşmesinin imzalanmasıyla çalışmalar başlar.

Değerlendirmeler

Savunma sanayiinde gerek tek firma içerisinden gerekse farklı kurum ve kuruluşlardan, alanlarında uzmanlaşmış kişilerin, hızla gelişen teknolojilerden yararlanarak, zamanında ve uygun bütçe koşullarında, ihtiyacı karşılayacak çözümler üretmesi için bütün parametrelerin bir araya gelmesini sağlayan güçlü bir yönetim altyapısına ihtiyaç duyulur. (Şekil 4).

Şekil 4: Savunma Sanayiinde Ürün Tasarımı Yönetim Altyapısı

Altyapı, birikimlerine ihtiyaç duyulan insanları ve teknolojik yenilikleri bir araya getirerek etkileşimlerini sağlamalıdır. Yönetim altyapısı ayrıca ihtiyaçların çözümü için çalışmaların yönlendirilmesini, ürünlerin hedeflenen zamanda tamamlanmasını ve bütçe sınırları içerisinde kalınmasını sağlamalıdır. Savunma sanayii ve benzeri gibi bilgi yoğun sektörler başarılı olabilmek için tasarım çalışmalarını etkileyen yönetim altyapısı olanaklarını sürekli geliştirmek zorundadırlar.