Deriner Barajı ve HES; ülkemizin en büyük, dünyanın ise 3. büyük kemer gövde barajıdır. Bu baraj, Dünya'nın en yüksek debili ikinci akarsuyu olan Çoruh Nehri üzerinde inşa edilmektedir. Gövde yüksekliği temelden 253 metredir, taban genişliği 150 metre, kret (en tepe) uzunluğu 720 metredir. Gövde yaklaşık 2000 ano (ayrı döküm blokları) dan oluşmaktadır ve toplam beton hacmi 3.5 milyon m3 dür. Bu muazzam yapı yıllar süren kazı ve diğer hazırlık çalışmalarından sonra, bu ay içerisinde dökülmeye başlanancak.

Gövde betonu dağın iki yamacı arasına kurulu kablolu vinç (teleferik hattı benzeri) vasıtasıyla dökülecek. Kablolu vincin bulunduğu yerde açıklığın yaklaşık 1 km gibi olmasıyla, bazen kablolardaki salınım 50m'yi bulabiliyor.

Gövdeyi geometrik olarak incelersek, 2 eğrilikli (hem yatayda, hem de düşeyde parabollerden oluşan) ince kemer yapıdır. Tabanda kalınlık 55 metre, krette ise 12 metredir. Gövdenin geometrisi çok karışıktır; içerisinde soğutma boruları, galeriler, şaftlar, odalar, asansörler, havalandırma kanalları, merdivenler bulunmaktadır. İnşaat sırasında en önemli sorun, parabolik olan bu yapının hiçbir yerindeki geometri ve kıvrımların başka bir yerdekini tutmamasıdır. Beton ise yalnızca düz yüzeyli kalıplarla dökülmek zorundadır. Düz kalıpların, parabolik gövde üzerine oturtulması çok karışık geometrik hesaplar sonucu mümkün olmaktadır.

Bu hesapların elle yapılması imkansız olacağından, doğal olarak bilgisayar yazılımına ihtiyaç duyulmuştur ve bunun için gerekli bütün hesap ve çizimlerini yapacak olan bir yazılım geliştirilmiştir. Elimizdeki bilgiler şunlardır: Memba kısmı tek parabolden, mansap kısmı yamaçlarda kalınlığı sağlamak amacıyla 3 farklı, yani gövde toplam, 4 farklı parabolik denklemler kümesinden oluşmaktadır. Barajın geometrik tanımında sadece bu parabollerin denklemleri, bu denklemlere ait katsayılar, döküm anolarını birbirinden ayıran inşaat derzlerinin azimutla yaptığı açıları bulabileceğimiz denklemler verilmiştir.

İstenilen her hangi bir noktanın, kotun, koordinatlarını bulmak için bütün bu karmaşık denklemleri kullanarak, derz çizgileriyle parabollerin kesişimlerini, denklem çözümlerini, yamaç geometrisinin parabollerle kesişimlerini, paraboller arası geçişleri bulmamız gerekmektedir. Bu hususta çok yoğun geometrik çalışmalar sonucunda çok faydalı ve eşine az rastlanır bir yazılım elde edilmiştir.

Yazılım, AutoCAD programı altında çalışacak şekilde geliştirilmiş, böylece bu güçlü programın altyapısını kullanarak, daha pratik ve esnek bir çalışma sağlanmaktadır. Zaten bütün çalışanlar bu programı kullanmayı bildiğinden dolayı ek bir program eğitimi vermeye de gerek kalmamıştır.

Program, 4 farklı sekmeden oluşmaktadır:

1. Yatay Kesit: Gövdenin istenen herhangi bir kotundan yatay kesit alabilmekte, çıkan sonuç üzerinde denklem merkez ve teğetlerini görüntüleyebilmektedir.

2. Dikey Kesit: Gövde en geniş yerinde toplam 40 bloktan oluşmaktadır. İstenen herhangi bir inşaat derzi numarası girilerek dikey kesit çıkarılabilir. Çıktı isteğe göre 3D (3 boyutlu) veya projeksiyon olabilmektedir.

3. Blok Çizimleri: Yaklaşık 2000 anodan oluşan gövdenin kot ve blok bilgisi verilen herhangi bir anosunu 3D olarak çizer. Kullanıcı isterse bir kottaki bütün anoları, bir bloktaki bütün anoları veya bütün gövdeyi tek tıklamayla çizebilir. İşin asıl güzel yanı, bütün bu çizimleri yaparken bir taraftan da gövdenin hem proje çalışmaları, hem de yapımı esnasında gerekecek köşe koordinatları, taban ve üst alanlar, hacim, toplam hacim, ağırlık merkezi gibi bütün detaylı bilgileri bu arada hesaplaması ve istenilen bir anda bütün bu bilgileri Excel dosyası olarak düzenli bir şekilde verebilmesidir.

4. Kalıp Çizimleri: Bu bölümde artık kullanacağımız standart kalıpları kullanarak, pratikte yapılacak olan kalıp çizimlerini yapar. Bu kısım düz kalıpları kullanarak, parabol üzerinde ilerleyerek, kesişim noktalarını bulur. Bunun için daire, parabol kesişim algoritmaları kullanır. Kalıpları 3D olarak yerleştirir ve duruma göre kalıp burulmalarını yapar. Çıkan sonuç AutoCAD içerisinde kolaylıkla Render edilebilecek şekildedir. Sonuçlar aynı şekilde Excel'e aktarılabilir.

Daha fazla bilgi için:

• www.ahsensoft.com/content/view/6/30
• http://www.dsi.gov.tr/bolge/dsi26/artvin.htm#deriner > DSİ / Deriner Barajı
  
  İlgilenenlere daha ayrıntılı bilgi gönderebiliriz. Ayrıca web sitemizin forum kısmında da merak ettiğiniz her türlü konuyu rahatlıkla sorabilirsiniz.