Yeni ürün geliştirmek isteyen firmalar kendi tasarım ekibini kurabilecekleri gibi dışarıdan da hizmet alabilirler;  Seçim, hangi kriterlere göre yapılmalı? Dışarıdan tasarım hizmeti almayı düşünenlere tavsiyeleriniz nelerdir?

Ümit Altun: Aslında ikisinin de yeri farklı. Dolayısıyla yeni ürün ihtiyacı olmadan önce "Burada mı yapsam, dışarıdan mı servis alsam?" kararını vermiş olmak lazım. Şöyle ki; Firmada hiçbir tasarım aktivitesi yok ise, sadece üretim varsa ve hemen yeni bir ürün tasarımı yapması gerekiyorsa tabii ki dışarıda bu konuda tecrübeli bir tasarımcıya veya tasarım bürosuna bu işi yaptırması daha mantıklıdır. Çünkü kendi tasarım ekibini ve sistemini kurması, yeni alınacak tasarımcıların firmaya uyum sağlaması ve kaynaşması zaman alacaktır. Şayet uzun vadede tasarım işi firmada yapılacaksa kendi tasarım ekibini kurması, bilgi birikimini de içeride tutması açısından daha uygun olacaktır. Ancak, bazı üretici firmalar, kendi tasarım ofisleri yıllardır var olmasına rağmen, arada bir yeni fikirlere ve taze kana ihtiyaç duyduğunda fikir almak adına, -en azından yeni konseptler oluşturmak adına- dışarıdaki tasarım bürolarıyla birlikte çalışmalar yapabiliyor.

Aslında, hem biz tasarımcıların, hem de üretici firmaların bu tip çalışmaları yapmaya ihtiyacı var; Sadece yeni bir ürün üretmek değil, gerçekten yenilikleri olan ve  birtakım ihtiyaçlara cevap veren, insanların "işte benim aradığım ürün" diyebileceği nitelikte ürünleri üretmeye ihtiyaç var. Çünkü günümüzde benzer niteliklerde ürünler üreten yüzlerce firma var. İş sadece benzer nitelikte ürünler arasından seçim yapmaya kaldığı zaman, fiyat ağırlıklı bir seçim söz konusu oluyor. Ancak, onlar içinde bir tanesi kullanım özellikleri veya bambaşka özellikleri açısından tüketicinin ihtiyacı olan bir şeyi yakalayıp o farklılaşmayı sağlayabilmişse fiyat ikinci plana atılabiliyor. Ve bu, yüzlerce benzer ürün üreten firmalar arasında çok farklı bir avantaj sağlıyor.

Firmanızda tasarımın süreci nasıl işliyor?

Ümit Altun: Tasarım süreci bizde aslında başlangıç ve bitiş olarak birbirlerine çok benzemesine rağmen, müşterilerimizin ihtiyacına göre de farklılaşabiliyor. Şöyle ki, normal prosedür gereği ilk başta bir tasarım talebi bize iletiliyor ve o tasarım talebinden biz tasarımın ne tür bir ihtiyaca cevap vereceğini çıkartmaya çalışıyoruz ve bunun sonunda bir karşı teklif hazırlıyoruz. Aslında bu karşı teklif içeriğinde firmaya, projeyle ilgili olarak ne anladığımızı açıklıyoruz. Teklif onaylandıktan ve tasarım başladıktan sonra istenenin sadece görünüş tasarımı mı, yoksa yenilikçi bir tasarım mı olduğu netleşmiş oluyor. Biz de bu aşamadan sonra tasarım çalışmasına başlıyoruz.

Öncelikle tasarlanacak ürün ile ilgili bir araştırma çalışması yapıyoruz. Bu çalışma kapsamında, üretilmiş olan benzer ürünlere ulaşmaya çalışıyoruz. Genel bir bilgi edindikten sonra kullanıcıların görüşlerini topluyor ve bu tip ürünleri kullanırlarken gözlemler yapıyoruz. Burada amaç, kullanım esnasında yaşanan problemleri görerek tespit etmek ve yapacağımız tasarımda bu konulara dikkat etmektir.

Tüm araştırma, inceleme ve gözlem çalışmalarından sonra derlediğimiz bütün bilgiler ile tasarımı yapacağımız ürüne odaklanıyoruz. Yeni fikirler üretmek üzere kimi zaman bizler, kimi zaman tasarım yaptığımız firma elemanları ile birlikte beyin fırtınası çalışmaları yapıyoruz. Sonrasında çıkan fikirleri görselleştirip, oyluyoruz ve ana konseptleri oluşturuyoruz. Ana konseptler netleştikten sonra, Görünüş çalışmasının ilk aşaması olan eskiz çalışmaları yapıyoruz ve bu konseptleri teker teker tasarlıyoruz. Tasarımları yapılmış olan bu konseptler arasından seçilen bir alternatifin 1/1 görünüş modeli genellikle bu aşamadan hemen sonra yapılıyor. Görünüş modeli üzerinde gerekli değerlendirme ve çalışmalar yapıldıktan sonra ve görünüş tasarımı bu aşamada dondurulduktan sonra firma tarafından istendiği taktirde, mekanik tasarım ve parça tasarımları yapılıyor.

En son aşamada, parça tasarımları bitirildikten sonra hızlı prototip yöntemlerini kullanarak çalışır prototip yapılıyor ve CAD dataları kalıp üretimini yapacak olan firmaya iletiliyor.

Endüstriyel tasarım konusunda kariyer yapmak isteyen gençlere tavsiyeleriniz nelerdir?

Ümit Altun: Başarılı bir tasarımcı olabilmek için. Tasarımı sadece bir meslek olarak değil, aynı zamanda bir yaşam biçimi olarak görmeleri gerekmektedir. Bu da tasarımla yatıp tasarımla kalmak, kimi zaman rüyalarınızda bile tasarımını yaptığınız ürünlerle uğraşmak durumunda olmaktır. Dolayısıyla çok sevmeden yapılacak bir meslek değildir.

Genç tasarımcılar okullarından mezun olduktan sonra özellikle üretim yöntemleri, malzeme gibi konularda kendilerini yetiştirmelidirler. Çünkü yaptığınız tasarımın sizin önerdiğiniz şekilde üretilebilmesi için bu konuları çok iyi bilmeniz ve tasarımlarınızı üretilebilir nitelikte oluşturmanız gerekmektedir.

Her ne kadar teknik konuları bilmek ve tasarım yaparken bunları göz önünde bulundurmak gerekiyorsa da, tasarımın konsept aşaması ile detaylandırma aşamalarında iki farklı düşünce sistemine göre davranmamız gerekmektedir. Konsept tasarımı aşamasında ağırlıklı olarak kullanıcı ve market beklentileri dikkate alınmalıdır. Daha sonraki üretime geçiş aşamalarında ise konsept tasarımında belirlediğimiz doğruları değiştirmeden tasarımın aslına sadık kalarak üretime adapte etmek esas hedefimiz olmalıdır.

Örnek ürün geliştirme çalışması: Türk Kahvesi için Elektrikli Cezve

Kullanılan Programlar

Proje Tanımı, Araştırma / Gözlem

Eksen / Cezve projesi Tasarım çalışması 2005 Nisan ayında almış olduğumuz detaylı proje tanımı ile başlamıştır. Felix markası için tasarlanacak olan Elektrikli cezve ile ilgili, özellikle evlerde kullanılması, 4 fincan kahve kapasiteli ve plastikten üretilmesi ana taleplerdi. Bunun yanında içeride kullanılacak rezistans, anahtar ve konektör gibi teknik parçalar ile ilgili kısıtları da aldıktan sonra Türk kahvesi cezvesi ile ilgili bu güne kadar üretilmiş klasik ve yeni cezve örneklerini araştırmaya başladık.

İyi bir Türk Kahvesi cezvesinin nasıl olacağı ile ilgili kahve ustaları ile sohbetler yaptık. Kahve yaparken gözlemledik. Tüm bu araştırma, gözlem ve sohbetler sonucunda geleneksel kahve cezvesi ile ilgili bazı saptamalarda bulunduk. Geleneksel cezve formunun aslında tamamen fonksiyonlardan dolayı bugünkü şeklini almış olduğu netleşmiş oldu.

Kahve cezvelerinde tabanın geniş olması eskiden mangalda köz üzerinde kahve yaparken daha dengeli durması için, boğaz kısmının dar olmasının bol köpük için, boğaz kısmından sonraki geniş bölümün kahvenin taşmasını kontrol edebilmek için, gaga formunun kahvenin fincana akışı esnasında hem kontrollü dökülmesine, hem de köpüğü öldürmeden dökülmesine olanak sağlayacak şekilde formlandığını tespit ettik.

Eskiz ve Görünüş çalışmaları

Araştırma ve gözlemlerden elde ettiğimiz bilgiler ve tespitler ışığında cezveye ait geleneksel formu çok fazla değiştirmeden, ancak bugüne ait detaylar ve malzemeler ve üretim yöntemleri ile bir cezve tasarımı yapılmasına karar verdik. Bu aşamadan sonra çok sayıda eskiz çalışması yaptık. Eskiz çalışmalarında cezve üzerinde olması gereken uyarı ışığının formunda bir Türk motifinin soyutlanarak kullanılması fikrini benimsedik.

Eskiz çalışmalarının ardından yapılan değerlendirme toplantılarında  5 ana görünüş ve türevlerinden oluşan eskizler 3 boyutlu CAD modelleri bilgisayar ortamında yapılmak üzere seçildi. Belirlenen 5 farklı tasarımı 3 boyutlu olarak bilgisayar ortamında modelledik ve mümkün olduğunca gerçeğe yakın olarak görselleştirdik. Daha sonra yapılan değerlendirme ve seçim toplantılarında yanda görünen alternatifin  yapılmasına karar verildi.