|
3.4.
Kalıp üretiminde yapılması gerekenler:
Yolluk
giriş bölgesinde EDM işlemi uygulanmamalı, uygulanır ise,
eliğin sertleşip kırılganlaşmasını önleyecek düşük amperlerin
kullanıldığı parlatma kalitesindeki bir erozyon işlemi yapılmalıdır.
Bu bölgedeki çelikte sertleşme yaratabilecek hiç bir nitrürasyon
ve krom kaplama gibi işlemlerde uygulanmamalıdır. Enjeksiyon
yapılan malzemenin gerektirdiği kalıp sıcaklığı 40°C' nin
üzerinde ise kalıbın bağlantı plakasının üzerinde bir izolasyon
plakası kullanılmalıdır. Herhangi bir nedenle su veya hidrolik
kaçağının manifold plakası içindeki ısıtma ve ölçme kabloları
ile teması ve kısa devre olasılığı azaltmak amacı ile manifold
plakasının alt kısmında (kalıbın alt tarafında) boşaltma delik
veya kanalları açılmalıdır (3).
Özellikle
çok gözlü kalıplarda kalıbı enjeksiyon makinesinden sökmeden,
yolluk giriş uçlarına ve sıcak yolluk memelerine kolayca erişebilmek
için kalıbın dişi plakasını erkek plakasına sabitleyebilecek
bir kilit sistemi yapılmalıdır (3).
3.5.
Kalıbın üretime hazırlanması:
Sıcak
yolluk sistemindeki manifold ve sıcak yolluk memeleri için
kullanılan her sıcaklık kontrol cihazı için ayrı sıcaklık
kontrol kartı kullanılmalıdır. Kalıbı prese bağlamadan önce
tüm ısıtıcı ve sıcaklık ölçerlerin, kablo bağlantılarında
kopukluk ve kısa devre olup olmadığı kontrol edilmelidir.
Isıtıcı resistansların da kopukluk olmadığı daima ohmmetre
ile kontrol edilmeli. Isıtıcının ohm değeri, ısıtıcının teknik
resminden kontrol edilmeli. Isıtıcı tel ile topraklama hattı
arasında hiç bir ohm değeri okunmamalıdır. Nem almış ısıtıcılarda
Megaohm değerleri (250 Kohm - 10 Mohm) görülebilir. Bu durumda
ısıtıcılar kurutulana kadar 100-120 0 C arasında ısıtılmalıdır.
Sıcak yolluk sisteminin, "sıcaklık kontrol cihazı"
ile bir ön ısıtmaya tabii tutulması önerilir. İzolasyonun
resistansı 250 Kohm değerinin altında ise ısıtıcıya hiç bir
zaman tüm güç uygulanmamalıdır. Sıcaklık ölçer kablolarının
"+" ve "-" uçları ohmmetre ile kontrol
edilmeli. Sıcaklık ölçerin ucuna ısı uygulandığında ohmmetre
ibresi hareket etmiyor ise sıcaklık ölçer değiştirilmelidir.
Sıcaklık ölçerin uzunluğuna göre ohmmetre de 9 ila 25 ohm
arasındaki değerler okunmalıdır. Daima "Soft Start"
özelliği olan sıcaklık kontrol cihazı kullanılmalıdır. Enjeksiyondan
önce sıcak yolluk sistemi ısıtıcı bağlantı şeması gözden geçirilerek,
bölge numaralarına göre hangi sıcak yolluk memesinin hangi
kalıp bölgesinde olduğu ve sıcaklık kontrol cihazının hangi
ısıtıcı bölgesine bağlı olduğundan emin olunmalıdır. Isıtıcı
bağlantı şeması sıcak yolluk kalıplarında, kalıp üzerine monte
edilebilen bir plaka üzerine işlenmelidir (3).
3.6.
Kalıbın üretim sırasında yapılması gerekenler:
Enjeksiyon
makine meme çapı, sıcak yolluk sisteminin malzeme giriş çapından
küçük olmalıdır. Yolluk girişine iyi oturmayan makine memesi,
malzemede yüksek kesme gerilmelerine, basınç kayıplarına ve
renk değişimlerinde problem yaratacak ölü bölgelere neden
olacağı için buna dikkat edilmelidir. Tüm su bağlantıları,
var ise hidrolik ve pnomatik bağlantıları yapılıp test edilmelidir.
Hidrolik sistemde hava kalmadığından emin olunmalıdır. Isıl
genleşmeler sonucu oluşacak gerilmeler artmaması ve kalıpta
hasar veya olası plastik malzeme kaçakları önlemek için sıcak
yolluk sistemi kataloglarında çalışma sıcaklığı hiç bir zaman
aşılmamalıdır. Enjeksiyona başlamadan önce bütün bölgelerin
istenilen çalışma sıcaklığına eriştiği kontrol edilmelidir.
Sıcaklık
yolluk sistemi ısıtılırken başlangıçta tüm ısıtıcıların kapalı
olması, her bölgenin ayrı ayrı ısıtılarak o bölgedeki sıcaklık
ölçerin cevap verdiğinden emin olunması gerekir. Bu işlemin
kalıp enjeksiyon presinde tam kapama kuvveti altında iken
yapılarak sıkışmış kablo olmadığından emin olunmalıdır. "Valf
Gate" li kalıplarda soğutma sularını açtıktan sonra sıcak
yolluk sistemi ısıtılmalıdır. Sıcak yolluk sistemi dengeli
termal genleşmeler oluşturacak şekilde çalışma sıcaklığına
erişebilmesi için kalıpta su devreleri açık iken, sıcak yolluk
sisteminin sıcaklığı çalışma sıcaklığının 50-100 0 C daha
altına ayarlanıp, sistem bu sıcaklıkta en az 10 dakika tutulmalıdır.
Sıcak yolluk sisteminin sıcaklığı, makine vida sıcaklığından
farklı olmamalıdır. Makine vidasından yolluk giriş ucuna kadar
eşit bir sıcaklık profili sağlanmalıdır. Kalıp sökülür iken
de önce sıcak yolluk sisteminin ısıtıcıları kapatılmalı, kalıp
oda sıcaklığına soğuduktan sonra soğutma suları kapatılıp
kalıp presten indirilmelidir (3).
4.
SICAK YOLLUK SİSTEMİNİN HACİM KALIPLARINA ETKİLERİ
Sıcak
yolluklu kalıp tasarımında yukarıda belirttiğimiz hususlara
uyduğumuz taktirde bu sistemin bizlere sağlayacağı yaraları
kısaca inceleyelim.
4.1.
Kaliteli ürün; Normal yolluk sistemiyle yapılan kalıplarda
yolluk kısmı hemen donup sertleştiği için, en uçtaki ürün
ikinci ütüleme basıncından etkilenmez. Bu durumda basınç sadece
yolluğu etkiler. Sıcak yollukta ise böyle bir durum söz konusu
değildir. Plastik sıcaklığı istenilen şekilde kontrol edilebildiği
için ikinci ütüleme basıncı ürünün en uç noktasını etkileyeceği
için parçada çöküntüler, hava kabarcıkları ve basınç eksikliğinden
dolayı doğabilecek tüm problemler büyük ölçüde azaltılmış
olur (5).
4.2.
Zamandan tasarruf; Sıcak yolluklu kalıplarda yolluk bulunmadığından
kalıp açılma aralığı sadece ürünün çıkabileceği kadar olduğu
için zamandan tasarruf edilir (5).
4.3.
İşçilikten tasarruf; Sıcak yolluk sisteminde soğuk yoluk sistemlerinde
olduğu gibi baskı sonrası yolluk kırma ayırma işlemleri olmadığı
için kırma ve ayırma işçiliğinden tasarruf edilir. Ayrıca
çoğu sıcak yolluk sistemi otomatik çalıştırıldığından 2-3
makineye bir eleman bakabilir (5).
4.4.
Alandan tasarruf; Baskı sonrası sadece çıkan ürünü depolamak
gerekecek, yolluk ve benzeri artık malzemeler olmadığından
alandan tasarruf sağlanmış olacaktır.
4.5.
Makine Ömrü; Sıcak yolluk sisteminde, soğuk yolluk sistemine
göre daha az basınç uygulandığından makine daha az yıpranmış
olur.
4.6.
Makineden tasarruf; Sıcak yoluk sistemi makinenin kapasitesini
ortalama %20 oranında artırdığını düşünürsek, soğuk yolluk
sistemi kullanarak altı makine ile çalışan bir işletme sıcak
yolluk sistemi kullanarak çalışsa beş makine ile çalışması
yeterli olacaktır. Böylece bir makine boşa çıkmış olur (5).
SONUÇ
Plastik
enjeksiyon kalıplarında sıcak yolluk sisteminin kullanımı
bilgi, kalifiye işçilik ve özen gerektiren hassas bir sistem
olmasının yanında ilk bakışta maliyeti yüksek gibi görünse
de, sistemin makineden, zamandan, işçilikten ve hurda malzemeden
sağladığı tasarrufları göz önüne aldığımızda sıcak yolluk
sisteminin daha tasarruflu ve daha kaliteli üretim yapabilmemizi
sağlayan bir sistem olduğu ortaya çıkmaktadır.
KAYNAKLAR
1.
DEMİRER, AHMET, 2002, Plastik Enjeksiyon Kalıplarında Sıcak
Yolluk Dağıtıcıların Tasarlanması, Plastik & Ambalaj Teknolojisi,
Eylül, Sayı 72
2. DEMİRER, AHMET, 200?, Sıcak Yolluklu Kalıplara Genel Bir
Bakış, Plastik & Ambalaj Teknolojisi, Şubat, Sayı 52
3. www.turkcadcam.net/rapor/sicak-yolluk
> TurkCADCAM.net / Rapor - Makale > Plastik enjeksiyon
kalıplarında sıcak yolluk sistemleri
4. KARASUNGUR, HALİT, - KARATAŞ ÇETİN, Sıcak Yolluk Sistemlerinde
Manifold Kullanımı, PAGEV,
5. ELLEZ, SMAİL, 2003, Sıcak Yolluk Sistemi, Plastik &
Ambalaj Teknolojisi, Mayıs, Sayı 80
6. DEMİRER, AHMET, SOYDAN YAVUZ, 2004, Plastik Enjeksiyon
Kalıplarında Sıcak Yolluk Sisteminden Kaynaklanan Problemlerin
İncelenmesi, Plastik & Ambalaj Teknolojisi, Şubat, Sayı
89
|
