Esnek
menteşeler, ince esneyebilen bir ağ geçidi ile iki parçayı
birbirine bağlarlar. Esnek menteşeli kalıp dizaynı ne kadar
iyi olursa olsun, kalıplamada doğru plastik malzeme kullanılmadığında,
başarısızlıkla karşılaşmak normaldir. Uzun ömürlü esnek menteşeler
için PP (polipropilen) ve PE (polietilen) tercih edilmelidir.
Uzun ömür beklenmeyen parçalarda, hammadde olarak Naylon'un
kullanılması mümkündür.
Esnek
menteşe dizaynı yapabilmek için, hangi fiziksel hesaplarının
yapılması gerektiğini bilmek tasarımcıların hata paylarını
düşüren bir unsurdur.
Üç
tip esnek menteşe çeşidi vardır;
1-
Birkaç bin kez hareket edebilen esnek menteşeler.
2- Sadece birkaç kez hareket edebilen esnek olmayan menteşeler.
3- Birkaç yüz kez hareket edebilen orta esneklikteki menteşeler.
Esnek
menteşe büküldüğünde, menteşe bölgesi, dizayna bağlı olarak
bir miktar gerilmeye maruz kalır. Bu gerilmenin büyüklüğü,
esnek menteşe ömrünü etkileyen en önemli faktörlerden birisidir.
Şekil
1'de bazı metal ve plastiklerin tipik gerilme/burulma diyagramı
görülmektedir. Bu eğri önemli ölçüde malzeme tipine ve test
hızına bağlıdır.
Şekil
1: Bazı metal ve plastiklerin gerilme-birim şekil değiştirme
diyagramı
Akma
Gerilmesi (Óakma): Gerilme/ Birim şekil değiştirme
eğrisi üzerinde, burulma oranının arttığı fakat gerilmenin
artmadığı noktadır. Her plastik bu özelliği taşımamaktadır.
Elastik
Şekil Değiştirme Sınırı: Malzeme üzerine uygulanan kuvvet
kaldırıldığında, malzemenin tamamen orijinal durumuna gelebildiği
maksimum noktadır. Bu nokta geçildiği zaman, malzemede kalıcı
şekil değişmeler meydana gelir. Şekil 1'de gösterildiği gibi,
elastik şekil değiştirme sınırı ve akma gerilmesi her zaman
üst üste bulunmayabilir. Kolaylık sağlanması için esnek menteşe
hesaplarında bu iki noktanın üst üste olduğu kabul edilir.
Elastikiyet
Modülü: Gerilme/ Birim şekil değiştirme diyagramındaki
çizginin eğimine verilen addır. Gerçekte elastikiyet modülünü
bulmak, gerilme/ Birim şekil değiştirme çizgisindeki değişimin
lineer olmamasından dolayı imkansızdır. Bu sebep daha güvenilir
olan secant modülünü kullanmak akıllıcadır.
Secant Modülü: Gerilme/ Birim şekil değiştirme diyagramının
orijininin (0,0), değerleri bilinen bir noktayla birleştirilmesiyle
oluşan çizginin eğimidir. Şekil 1'de akma sınırı ile orijinin
birleştirilmesiyle oluşan çizginin eğimi secant modülü olarak
gösterilmiştir. Bu ölçü esnek menteşe hesaplarında kullanılabilecek
bir değerdir.
Kopma
Noktası: Gerilme/ Birim şekil değiştirme diyagramının
bittiği noktadır. Parça plastik şekil değiştirmenin de son
aşamasına gelmiş ve kopmuştur.
Elastik
menteşe dizaynlarında, menteşenin maksimum burulması, elastik
bölge içerisinde olmalıdır ki menteşe birkaç kez burulmadan
(bükülmeden) sonra da eski haline gelebilsin.
Elastik
olmayan menteşe dizaynlarında ise, menteşenin maksimum burulması,
plastik bölge içerisinde olmalıdır ki, sadece birkaç kez burulmadan
(bükmeden) sonra deformasyonu gözlemlenebilsin.
Polietilen
(PE) ve Poliproplen (PP) malzeme için esnek menteşe dizaynı
PP
ve PE malzemeler için uzun ömürlü esnek menteşe dizaynlarında,
menteşe ölçülerine dikkat etmek gerekir. Şekil 2'de ise 90º
açma kapama kursu olan bir ürün için dizayn ölçüleri verilmiştir.Şekil
3'de 180º açma kapama kursu olan bir ürün için bazı dizayn
ölçüleri verilmiştir.
Şekil 2: 90º açılıp kapanabilen esnek menteşe
Şekil
3: 180º açılıp kapanabilen esnek menteşe
|