TARTIŞMA VE SONUÇ

Yeni teknolojiler bir taraftan önemli ölçüde insan kaynağı ve finansman gereksinimi, diğer taraftan bilimsel ve teknolojik altyapı gerektirmektedir. Bu bağlamda, gelişmiş ülkelerle aralarında önemli bir teknolojik açığın bulunduğu gelişmekte olan ülkelerde, başarılı bir teknoloji politikasının anahtar unsurlarından birisi, en azından başlangıçta dışarıdan elde edilen teknolojiye etkin bir biçimde sahip olabilmek ve bunu yerel koşullara uyarlayıp, daha sonra ilerletmektir. Bu da, teknolojik yetenek birikiminin ilk aşamalarında yenilikçi Ar-Ge faaliyetlerinden çok, ithal edilen teknolojinin uyarlanması ve ilerletilmesine yönelik Ar-Ge faaliyetleri, TERSİNE MÜHENDİSLİK, taklit, teknolojik yazını izleme gibi yasal ve yasal olmayan çabaları kapsayacaktır.

Dolayısıyla, gelişmekte olan ülkelere yönelik teknoloji politikası başlangıçta yeni teknolojiler geliştirmeye yönelik faaliyetlerden ziyade, en azından teknolojik açıdan lider ülkelerle olan açık kapanana kadar, teknolojinin uyarlanması ve etkin kullanımı çabalarına odaklanmayı hedeflemeli, bu doğrultudaki bir teknolojik sistemin oluşturulması ve etkin çalıştırılması üzerine kurulmalıdır. Yeni sanayileşen bazı Doğu Asya ülkelerinde olduğu gibi özellikle stratejik bazı sektörleri desteklemek üzerine kurulu bir teknoloji politikası yoluyla aradaki teknolojik açık kapatıldığında, sınai yapı zaten yeni teknolojilerin geliştirilmesi ve yenilikçi Ar-Ge faaliyetlerini zorlamaya başlayacak ve uzun dönemli teknoloji politikası çerçevesinde bu tür faaliyetlerin yönlendirilmesine yönelik stratejiler de hayata geçirilebilecektir.

HIZLI PROTOTİPLEME'nin (OTOİNŞA) POTANSİYEL KULLANIM ALANLARI

• Mimari uygulamalar
• Otomotiv
• Eğitim
• Her nevi araç ve gereç üretimi
• Kuyumculuk
• Ayakkabıcılık
• Medikal uygulamalar
• Moleküler Modelleme
• Ambalaj sektörü
• Kalıpçılık

Başta Amerika olma üzere gelişmiş ülkeler, gelişmekte olan ülkelerin ekonomilerini serbestleşme, yabancı yatırımlara ve ticarete açma konusunda önemli baskılar yaparken, fikri ve sınai mülkiyet hakları konusunda sıkılaştırma ve uyum sağlama yönünde küresel uygulamaları dayatmaktadır. Bunda özellikle 1970 ve 1980'li yıllarda bir grup Doğu Asya ülkesinin TERSİNE MÜHENDİSLİK, taklit ve uyarlama yoluyla teknolojik yeteneklerini yükseltmeleri ve bu durumun merkez ülkelerin yüksek nitelikli sanayilere dayalı karşılaştırmalı üstünlüklerini onarmaya yönelik baskılara neden olmasının büyük payı vardır. Sanayileşmiş merkez ülkeler, yeni sanayileşen ülkeler kervanına başkalarının katılmasını istememekte ve patentlerin teknolojik imtiyaz ve tekel yaratma işlevinden sonuna kadar yararlanmayı arzu etmektedir.

3D CAD modeli	Gaziantep Üniv. Otoinşa Cihazı	İnşa edilen numune

Son yıllarda, patent kanununun süreç (üretim usulleri) patentleri kadar ürün patentlerini de kapsayacak biçimde düzenlenmesi sağlanarak, gelişmekte olan ülkelerin tersine mühendislik yoluyla rekabet gücünün artırmasının bir nebze önleneceği düşünüldü. Çünkü, gelişmekte olan ülkelerden bazıları geçmişte, bazı sektörlerde ürün patenti korumasını yasaklamıştı. Bunun temel nedeni, ürün patentlerinin çok daha kısıtlayıcı olarak yorumlanmasıydı. Gerçekten de, eğer belirli bir süreç patentli bir ürünü üretmek için kullanılıyorsa, benzer ürünü üretmek için geliştirilmiş alternatif bir süreç, mevcut patenti ihlal etmiyordu. Ancak ürünün kendisi patentliyse, ürünü üretmek için kullanılan yeni süreç mevcut patenti ihlal edecekti. Amerika, belirli bir ürünün (özellikle ilaç sektöründe) tesine mühendislik yoluyla taklidini önlemek ve benzer ürünlerin alternatif üretimine olanak tanıyan süreç patentlerini sınırlandırmak amacıyla ürün patentlerini de bu düzenleme içine dahil ettirdi. Bu düzenleme özellikle ilaç ve kimya sektörleri açısından Türkiye gibi gelişmekte olan ülkelerin sanayilerini zorlayabilecek bir durum arz etmektedir. Bu nedenle, TRIPS (Ticaretle Bağlantılı Fikri Sınai Haklar Anlaşması) anlaşmasının gerçekleştirilmesi ve küresel ölçekte sınai mülkiyet haklarının sıkılaştırılmasının ardında Amerika gibi gelişmiş ülkelerin baskısının olduğunu belirtmek gerekir. Özellikle Doğu Asya ülkelerinin taklit, uyarlama ve tersine mühendislik kanallarını etkin kullanıp, Ar-Ge faaliyetlerine göreli olarak daha az yatırımda bulunarak, daha düşük olan üretim maliyetlerini biraz artırmaları ve 1970-1980'ler boyunca oldukça yüksek bir rekabet düzeyine ulaşmaları, sonuçta Amerika'nın fikri ve sınai mülkiyet haklarına yönelik kanunların değiştirilmesine yönelik baskısının artmasına yol açmıştır. Türkiye de TRIPS anlaşmasını imzalayan ülkeler arasındadır.

ENİSRET KİLSİDNEHÜM. Nam-ı diğer veya düz okunursa: Tersine Mühendislik.
Öyle ters ve esnek ki, tanımı bile insandan insana, şirketten şirkete, WEB sayfasından WEB sayfasına, makaleden makaleye değişebiliyor. Ne tarafa çekersen oraya gidiyor. İşte bazıları:

• Tersine Mühendislik - Reverse Engineering (Modelden NC Program Oluşturmak)
• Reverse Engineering is a technology developed by Fleming Software to convert old sheet metal NC programs into part geometry in DXF format. These may then be imported into any CAD for modification, or CAM system for re-programming.
• Reverse Engineeering is a powerful tool of Concurrent Engineeing (Tesine Mühendislik Eş Zamanlı Mühendisliğin en güçlü araçlarından biridir)

Şunu da burada belirtmekte fayda var ki, biz dünyadaki mevcut PATENT ve LİSANS müessesesinin iyi işleyen ve adaletli bir mekanizma olduğuna inanmıyoruz. Öncelikle, patentleme süreçlerinin çok uzun olması bir yana patentleme için istenen ücretlerin yüksekliği, insanları canından bezdirmiş durumdadır. Üstelik, mevcut dünya patentleme mekanizması sanılanın aksine çok basit ve ciddi olmayan yöntemlerle yürütülmektedir. Çok önemli bir buluş için bile iki-üç sayfalık, ayrıntı ve detay içermeyen evrak istenmekte, görsellikten uzak ve kelime oyunlarına dayalı bir araştırma ve karşılaştırma sistemi ile sonradan büyük anlaşmazlıklara ve paraya dönüşebilecek patentler verile gelmektedir. "Erken başvuran alır, ilk gelen oturur, ilk vuran avcıdır." anlayışlarıyla bir yere varılamayacağı açıktır. Daha dün, Karaman'da yeni açılan bir fabrikanın ÜLKER'in o meşhur TAÇ krakerinin isim hakkına sahip çıktığı ve kullandığı, ÜLKER firmasının ise yirmi senedir bu ürünü yalnızca kendisi üretmesine rağmen mamulün ismini değiştirmek zorunda kaldığı, henüz hafızalardan silinmemiştir. Oysa, gerçek hak, hukuk ve adalet uygulansaydı, böyle mi olması gerekirdi. Karaman'daki yeni kurulan bir bisküvi fabrikası ÜLKER'in gafletinden yararlanmış ve kanunlar ve PATENT HAKLARI (!) buna müsaade etmiştir. Ancak, o fabrikanın artık şu günlerde ÜLKER'e satıldığı ve/veya ÜLKER'e fason üretim yaptığı da konuşulmaktadır. Buradan, şu sonucu rahatlıkla çıkarabiliriz. Ar-Ge olmadan, yenilikçilik olmadan, cingözlük yapmakla, taklitçilikle bir yere kadar. Sonrası meçhul. O yüzden TERSİNE MÜHENDİSLİK ile Ar-Ge arasındaki dengenin çok iyi kurulması gerekir.

Dünya patent mekanizmasını bir SÖMÜRÜ ARACI olarak kullananlara karşı kullanılabilecek iki yöntem var. Bunlardan birincisi, Ar-Ge. Bu şimdilik zor gözüküyor. Çünkü Ar-Ge'ye ayıracak bütçemiz yok. O zaman tek yol kalıyor. TRIZ destekli TERSİNE MÜHENDİSLİK. TRIZ ile patentleri kırmak, boyunduruklardan ve prangalardan kurtulmak çok kolay. (Ayrıntılı bilgi için, bakınız: S. Kapucu, A. Baykasoğlu, T. Dereli, 2001)

TRIZ

• TRIZ; Yenilikçi, Problem Çözme Teorisidir. Rusça'daki orijinal isminin kısaltılmışıdır.
• Metodoloji, 1946 yılında ilk kez G. Altshuller tarafından eski Sovyetler Birliğinde geliştirilmiştir.
• Soğuk savaşın sona ermesiyle birlikte, ABD, Japonya ve Avrupa'da tanınmaya ve kullanılmaya başlanmıştır.
• Teknolojik Ar-Ge'de yaratıcılığı destekler.
• Yenilikçi teknolojilerin incelenmesinden çıkarılan "Buluş Prensiplerini" temel almaktadır.
• Probleminizi çözerken, tüm dünya bilim ve teknolojisinin girdilerini kullanabilme imkanı sağlar.
• Ticari değeri olan yenilikler yapmaya yönlendirir.
• Mekanik, kimya, elektrik ve diğer alanlarda yenilikler için kullanılabilmektedir.

Başta Japonya, Singapur, Güney Kore, Tayvan ve Çin olmak üzere birçok Uzak Doğu ülkesinin TERSİNE MÜHENDİSLİK uygulamaları ile büyük mesafeler kat ettiği düşünüldüğünde, bu uygulamanın özellikle, var olan silâh sistemleri ve bunlara ait destek teçhizatlarının parçalarını imal eden savunma endüstrisi kuruluşları için gerekli olduğu düşünülmektedir. Türk Silahlı Kuvvetleri envanterinde bulunan ve değeri milyarlarca dolarla ölçülebilen yüksek teknolojik sistemlerin bakım, onarım ve modernizasyonu, bu konularda bilgi birikimi ve TERSİNE MÜHENDİSLİK kanalıyla teknoloji yeteneğini geliştirmek için önemli bir fırsat oluşturmaktadır. Ülkemizde, makine imalatı sektöründeki şirketlerin ürettikleri yeni ürünlerin tasarım bilgilerinin elde edilme yöntemlerinin çok büyük oranda, TERSİNE MÜHENDİSLİK ve müşteri tarafından verilmesi şeklinde olduğu bilinmektedir. Bu şekilde hem yeni ürün geliştirme maliyeti hem de imalata geçişe kadar olan süre azaltılmaktadır. Sektör, büyük oranda bir mühendislik sektörü olmasına rağmen yeni ürün tasarımında henüz fazla bir mesafe kat edilmemiş olduğu görülmektedir. Ürün bazında üretim hacminin küçüklüğü, yeni ürün geliştirme giderleri üzerine de bir kısıtlama getirmektedir. Daha geniş pazarlara erişim ve daha büyük üretim hacimlerine ulaşma yeni ürün ve teknoloji yatırımlarının da önünü açabilecektir.

Üretilebilirliği (prodüktivite) artırmak, mühendislerin ve yöneticilerin en büyük hedeflerinden bir tanesidir. Biz gitmesek de, duymasak da, kullanmasak da; orada esnekliği ve tepkiselliği artıran bir EŞ ZAMANLI MÜHENDİSLİK diye bir felsefe vardır. Bu felsefe ile kavramsal tasarımdan gerçek üretime değin geçen süre azaltılır. Eş zamanlı mühendisliğin en büyük silahlarından biri ise TERSİNE MÜHENDİSLİK'tir. Tesine mühendislik silahının mermisi ise HIZLI PROTOTİPLEME cihazlarıdır. Bu felsefeyi kullanmamak, bu silahı taşımamak ve bu silahın mermilerini TEPKİSEL ÜRETİM HEDEFİNE göndermemek, hızın en önemli rekabet unsuru olduğu şu dönemde ciddi rekabet sorunlarına yol açabilir.

Yılar önce satın alınan bir türbinin kanatçığı bir gün kırılabilir. Ambarda hiç yedek kanatçığınız olmayabilir, kalmamış olabilir. Türbini veya makineyi satın almış olduğunuz firma kapanmış olabilir, iflas etmiş olabilir. Bunlar olmayacak şeyler değildir. (Gaziantep Üniversitesi, İngiliz yardımıyla 1994 yılında KEMCO isimli bir Koordinat Ölçme Makinesi (CMM, Coordinate Mesurement Machine) aldı. Ama şimdi KEMCO isimli bir firma ortada yok. Elinizde bir el-kitabı ile baş başa, yapayalnız.) Bu durumda ne yapılacak? Üretimi durduracak mısınız? Yapılacak en kestirme iş, sağlam kanatçıklardan birini sökmek ve bir TERSİNE MÜHENDİSLİK işlemine tabii tutmak olacaktır. Taradınız, sayısallaştırdınız, modeli elde ettiniz ve bir prototipini inşa ettiniz. Geliştirdiniz, uyarladınız, projeksiyonlar uyguladınız. Tekrar. Sonra, elinizle tuttunuz.. Ve her şey tamamsa, bu modeli üretecek NC kodu ürettiniz, ya da modeli üretecek kalıp sistemlerini yeniden tasarladınız, ürettiniz. CNC makineniz, bu kodları aldı ve sizin için kanatçığınızı üretti. Kalıplar size modeli verdi. Pek de zor değil, öyle değil mi? Evet, bugün Avrupa'da böyle yapılıyor, Rolls-Royce böyle yapıyor. Avustralya'da nükleer santrallerin türbin kanatçıkları Sonlu Elemanlar Yöntemi ile birlikte böyle geliştiriliyor, yeniden yapılıyor. Tesine Mühendislik, üretimdeki ve tasarımdaki hata ve eksikliklerin bulunmasında ve düzeltilmesine mühendislere yardımcı olmak için müthiş fırsatlar sunuyor.

Hızlı prototipleme'yi veya tesine mühendisliği "KOPYACILIK" olarak algılamayalım, yalnızca "kopyalama" amacı ile kullanmayalım. Tesine mühendisliğin yeteneklerini doğru ve yerinde kullanarak ürün tasarım zamanlarını kısaltalım, daha çabuk tasarlayalım, daha çabuk üretelim, üretilebilirliği artıralım ve de en önemlisi TEKNOLOJİ GELİŞTİRMEK için bir fırsat kollayalım. Bakınız bir örnek verelim burada. Hani meşhur bir anektod vardır. Almanlar mikroskopta bile görünmeyen bir tel üretmişler ve Japonlara göndermişler. Japonlar almışlar bakmışlar. Önce aynısını yapmışlar. Sonra da, telin tam ortasına bir delik delmişler ve Almanlara geri postalamışlar. Sonuçta, Almanlar rezil olmuş. Hem ellerindeki teknolojiyi kaptırmışlar, hem de doksandan bir gol yiyerek geriye düşmüşler. İşte, Japonların o gün yaptığı ve bugün de yaptığı, uzak doğuluların hepsinin yaptığı TERSİNE MÜHENDİSLİK değil de nedir? Yapılacak iş çok basit. Parçayı ölç ve tara. Veriyi elde et. Veriyi işle. Modeli elde et. Modeli üret. Modelden gerçek üretime geç. Bu kadar basit. TERSİNE MÜHENDİSLİK, teknoloji transferinden teknoloji geliştirmeye geçişte en önemli araç.

Biz ise hep tersine gideriz. Ama bu sefer durum değişik. Murphy, "Eğer her şey yolundaysa, mutlaka bir şeylerde terslik vardır" demiş. Biz de, diyoruz ki; "Eğer mühendisliğin tersine ise, işler yoluna girer ve çabuk gider."

Hâlâ, METAL (TENEKE) KOLA KUTUSU'nu üretemiyoruz. Hâlâ, PASTORİZE SÜT KUTUSU'nu üretemiyoruz. İstediğin kadar KOLA üret, istediğin kadar SÜT üret. Fayda yok. Ambalajlama teknolojimiz yok. Onlarda var... Nanconco'da, TETRA PAK'da. Ve onlar bizim için ambalajlıyorlar. Biz kutuları üretemiyoruz. Üretecek bilgi var. Örneğin, metal teneke kutunun ana işlemi "derin çekme". Peki o zaman eksik olan ne?...
Uzaklarda insanlar, 20 - 30 senedir TERSİNE MÜHENDİSLİK felsefesini ve teknolojisini sonuna kadar kullanıyorlar. Kullandılar, faydalandılar. Şimdilerde, kullanılan plastik tabanlı sarf malzemeleri çevreye zarar veriyor diye, buzdan model üreten (RAPID FREEZE PROTOTYPING) makineler icat ettiler, Nobel ödülleri aldılar. Bize ise, bunlar ancak bir "FANTAZİ" olarak geliyor. Biz hep tersine gideriz. Ama, bu sefer de DÜZ gitmeye çalışmayalım, TERSİNE gidelim. Tersine giden ve TERSİNE MÜHENDİSLİĞİ kullanarak belli açınımlar yapan Doğu Asya ülkeleri gibi, merdivenleri onar onar çıkalım ve gelişmiş ülkeler ile aramızdaki farkı kapatmaya çalışalım. Çalmadan çırpmadan. Ar-Ge'yi ihmal etmeden, TERSİNE MÜHENDİSLİĞİN nimetlerinden faydalanalım. Matbaa bize 200 sene gecikmeli geldi. Bari, TERSİNE MÜHENDİSLİĞİ, hiç olmazsa HIZLI PROTOTİPLEME teknolojisini hemen getirelim.

POTANSİYEL ARAŞTIRMA KONU VE UYGULAMALARI

• Bilgisayar görüş sistemleri ile hızlı tesine mühendislik
• Eski makine parçalarının yeniden tasarımı ve geliştirilmesi için bir tesine mühendislik sistemi geliştirilmesi
• Genetik programlama ve veri madenciliği ile nokta bulutlarının anlamlandırılması
• Hızlı Prototipleme ve Tesine Mühendislik sistemlerinin doğrudan entegrasyonu
• Koordinat ölçüm ve tarama için süreç planlama
• Medikal görüntüleme sistemleri ile hızlı prototipleme sistemlerinin entegrasyonu
• Ortopedide, protez ve plastik cerrahide hızlı prototipleme uygulamaları
• Serbest ve karmaşık yüzeyli nesnelerin modellenmesi ve işlenmesi
• Sonlu elemanlar ile tesine mühendislik
• Tesine mühendislik için akıllı sezgiseller ile bir imaj işleme sistemi geliştirilmesi
• Tesine mühendislik için unsur algılama
• Tesine mühendislik ile geri dönüşüm ve sürdürülebilir üretim
• Unsur tabanlı tesine mühendislik

Hızlı prototipleme makineleri ile üretilen çeşitli modeller.

Tersine Mühendislik Ama, NE ZAMAN?..

Grafik: Ürün Yaşam Eğrisi (Ürünün ortaya çıkışından piyasadan kalkışına kadar geçen sürede zamana bağlı talep değişimi)

Günümüzde, disket fabrikası kurmanın ya da, CD fabrikasına teşvik vermenin ne anlamı olabilir ?

A...N' da en iyi, HP makineleri var ama, cep telefonu pazarında esamisi okunmuyor.?
TERSİNE MÜHENDİSLİK tek başına bir anlam ifade eder mi.. ?

Müşteri'nin sesi dinlenmezse, TERSİNE MÜHENDİSLİK' tek başına bir anlam ifade etmeyebilir.

Bir otomobil kapısı için KALİTE EVİ örneği.

Hızlı büyüme için, yeni teknolojilere hızlı buluşçu bir sıçrama yapmak gereklidir. Ama istikrarlı bir büyüme ancak sürekli iyileştirme ve geliştirme ile mümkün olabilir.
KAIZEN ile Değişim Mühendisliği,

Ar-Ge ile TERSİNE MÜHENDİSLİK arasındaki ince çizgileri belirlemek çok önemli. Kimi zaman Tavşan, kimi zaman Kaplumbağa olmak belki de en iyisi.